1 | MATARIKI.
|
---|
2 |
|
---|
3 | koutouKaorehe mea ke, kia whiwhi
|
---|
4 | ko ratou, kia mate ko koutou.
|
---|
5 |
|
---|
6 | Heoi. Kia tupato i te wa e taea ana;
|
---|
7 |
|
---|
8 | kei maro tonu te haere, te whai okioki-
|
---|
9 | nga, te aha.
|
---|
10 |
|
---|
11 | Whakakorea atu nga tikanga Kaitiaki
|
---|
12 | inaianei tonu kei taka rawa ake ki ona
|
---|
13 | ra a pouri nei, kua tureiti, te whai mahara.
|
---|
14 |
|
---|
15 |
|
---|
16 | Rae-Totara.
|
---|
17 |
|
---|
18 | Rae-Totara. He korero tara mo nga
|
---|
19 | tamariki.
|
---|
20 |
|
---|
21 | UPOKO I.
|
---|
22 |
|
---|
23 | Tena, ka noho matou, a, ka tahi ratou
|
---|
24 | ka haere ki te moana ki te hi ika. Hi ana,
|
---|
25 | a, ka ahiahi ka hoki mai. To matou unga
|
---|
26 | mai ki uta ka totoia o matou waka ki
|
---|
27 | tahaki. Ka tahi matou ka haere ki te
|
---|
28 | kainga, me a matou ika. Haere atu ana, e
|
---|
29 | ka ana nga hangi. Ka tae atu hoki nga
|
---|
30 | ika, a, ka whakataona. Ka tao nga umu,
|
---|
31 | ka tahi ka hui matou ki roto ki te whare
|
---|
32 | runanga.
|
---|
33 |
|
---|
34 | Ka rokohanga atu o matou tetahi
|
---|
35 | kaumatua, ko Te Toonga Ra tona ingoa,
|
---|
36 | e korero ana tona korero ki te iwi kainga.
|
---|
37 | Ka tae Ia tenei kupu, nana, " E hikama, i
|
---|
38 | au e haere ana i te whenua i mua ra; ka
|
---|
39 | rongo au i te korero mo tetahi tangata i
|
---|
40 | whakaturia hei minita karakia.
|
---|
41 |
|
---|
42 | Na, mahi ana taua minita i taua mahi.
|
---|
43 | A, kitea ana e tona hahi, tona he. Ka tahi
|
---|
44 | ka nui te riri o nga tangata ki a ia. Ka
|
---|
45 | tahi a ia ka whakatakatia ki raro i te torona.
|
---|
46 | Na, E hika ma, ka hinga taua tangata i
|
---|
47 | runga i tona mahi karakia.
|
---|
48 |
|
---|
49 | Ko te ingoa o taua tangata ko RAE-
|
---|
50 | TOTARA.
|
---|
51 |
|
---|
52 | UPOKO II.
|
---|
53 |
|
---|
54 | No te mutunga o te mahi a, Rae-Totara i
|
---|
55 | reto o te hahi, katahi pa mai te wehi ki a
|
---|
56 | ia. Katahi ka whakaaro a ia, " Me pehea
|
---|
57 | ra, he oranga moku, ina hoki, kua hinga au
|
---|
58 | i era i mahi karakia oku."
|
---|
59 |
|
---|
60 | UPOKO III.
|
---|
61 |
|
---|
62 | Na, i tahuri a ia kite mahi roia, ma reira
|
---|
63 | ka whiwhi ai ki tatahi oranga mona. Na,
|
---|
64 | mahi ana a ia i tana mahi. Kitea ana e
|
---|
65 | nga tangata o tona iwi he he ana mahi.
|
---|
66 |
|
---|
67 | No te mohiotanga o nga tangata o tona
|
---|
68 |
|
---|
69 | iwi ki a ia, katahi ka riri atu ratou ki a ia.
|
---|
70 | Katahi ka omaoma haere a ia ki ia kainga,
|
---|
71 | ki ia kainga. Na wai ra hoha noa iho taua
|
---|
72 | roia i te nui o te whakatete ki a ia. Kaore
|
---|
73 | he taunga iho mo ona waewae i te nui o te
|
---|
74 | riri.
|
---|
75 |
|
---|
76 | UPOKO IV.
|
---|
77 | Na, i te whenua i mahi ai taua roia.
|
---|
78 |
|
---|
79 | minita i tana mahi roia, e rua nga tino iwi e
|
---|
80 | noho ana i* reira. Ko te Iwi Tawhito, ko
|
---|
81 | te Iwi Hou. No te Iwi Hou Rae-Totara.
|
---|
82 | Otira kihai tona iwi ake i whakaaro nui ki
|
---|
83 | a ia. Kua marama hoki te take.
|
---|
84 |
|
---|
85 | Katahi ka pena te whakaaro a Rae-Totara
|
---|
86 |
|
---|
87 | Kua mutu taku mahi minita. Kua kore
|
---|
88 |
|
---|
89 | toku iwi i pai mai ki au, hei kaiwhakaako
|
---|
90 | mo ratou i runga i taku mahi roia. Heoi.
|
---|
91 | Me pehea ra ahau."
|
---|
92 |
|
---|
93 | UPOKO V.
|
---|
94 |
|
---|
95 | Ko taua iwi ko Iwi Tawhito nui noa atu
|
---|
96 | to ratou, matauranga ki o ratou tikanga
|
---|
97 | whakahaere, ki o ratou ture ake Otira,
|
---|
98 | ngaro ana ia ratou etahi o nga tikanga nui
|
---|
99 | o te Iwi Hou, koia hoki te tino iwi o aua
|
---|
100 | iwi erua.
|
---|
101 |
|
---|
102 | Na, whakatika ana a Rae - Totara,
|
---|
103 | whakaaro ana a ia i roto i aia, '"Kaore toku
|
---|
104 | iwi ake i pai mai ki au hei minita hei kai
|
---|
105 | whakaako ranei mo ratou. Heoi ka huri
|
---|
106 | au ki te Iwi Tawhito ki te Iwi kaore ano
|
---|
107 | mohio ki te kino o taku Iwi ki au."
|
---|
108 |
|
---|
109 | A haere atu ana a ia ki tetahi wahi ke, i
|
---|
110 | roto i te Iwi Tawhito kauhau ai. Ko tona
|
---|
111 | arero tona hoari.
|
---|
112 |
|
---|
113 | Ka mea atu aia ki te Iwi Tawhito i te
|
---|
114 | kino o te mahi a tona iwi kia ratou. I mea
|
---|
115 | atu ano hoki a ia kua tinihangatia ratou o
|
---|
116 | te Iwi Hou, ara etahi o tona iwi ake. Ki
|
---|
117 | tana ki i whanakotia e etahi o ratou nga
|
---|
118 | whenua o te Iwi Tawhito he kore kaore
|
---|
119 | ratou e mohio ki nga ture o to Iwi Hou.
|
---|
120 |
|
---|
121 | A, tetahi ki ano ana, koia ko Rae-Totara
|
---|
122 | te tangata kaha ki te whakaora i o ratou
|
---|
123 | whenua mate, ara i nga whenua i tangohia
|
---|
124 | hetia etona iwi ia ratou. I ki atu ano hoki
|
---|
125 | a ia Ko te Atua Kaha Rawa tona hoa
|
---|
126 | tautoko, ma te Atua a ia e whakakaha i
|
---|
127 | runga i tana mahi whakatika i nga he o
|
---|
128 | mua.
|
---|
129 |
|
---|
130 | UPOKO VI.
|
---|
131 |
|
---|
132 | Na, i to takiwa i uru ai a Rae-Totara i
|
---|
133 | roto i nga mahi kauhau ki te Iwi Tawhito,
|
---|
134 | kei te noho marire tatou, tena hapu i tona
|
---|
135 | kainga, tena hapu i tona kainga.
|
---|
136 |
|
---|
137 | Kaore ho tangata i te mato. Erangi he
|
---|
138 | torutoru ratou i te noho whakatete ki
|
---|
139 | tetahi tangata kotahi o te Iwi mohio, mo
|
---|
140 | etahi whenua. E ki ana tetahi nana etahi
|
---|
141 | wahi o aua whenua; ki ta tetahi i ki
|
---|
142 | na ratou. Otira, ko te iwi nui tonu, ora noa
|
---|
143 | atu ratou i taua takiwa. Nui noa atu te
|
---|
144 | whenua hei kainga noho mo ratou me o
|
---|
145 | ratou tamariki i muri ia ratou
|
---|
146 |
|
---|
147 | UPOKO VII
|
---|
148 |
|
---|
149 | Pena ana te ahua o nga ritenga i te wa i
|
---|
150 | whakatika ai a Rae-Totara ki te mahi whai-
|
---|
151 | korero ki te Iwi Tawhito, ki to whakaora
|
---|
152 | i o ratou mate.
|
---|
153 |
|
---|
154 | Korero nui ana a ia kia ratou. Huihui
|
---|
155 | mai ana nga hapu katoa o taua iwi ki te
|
---|
156 | whakarongo ki ana korero.
|
---|
157 |
|
---|
158 | Ko te tu o ana korero katoa koia tenei.
|
---|
159 | " Ehoa ma o te Iwi Tawhito! Ka nui to
|
---|
160 | koutou mate, ara, o koutou whenua.
|
---|
161 | Kaore koutou e mohio ko enei papa whenua
|
---|
162 | pai e whakaarohia ana e koutou kua riro
|
---|
163 | ki te Iwi Mohio, a, e nohoia ano hoki e
|
---|
164 | ratou, Na Koutou tonu ake aua whenua, nga
|
---|
165 | whenua o koutou tipuna. He he te noho a
|
---|
166 | taua iwi ki runga ki a koutou whenua.
|
---|
167 | Maku o koutou whenua e whakaora e
|
---|
168 | whakahoki.
|
---|
169 |
|
---|
170 | Me tuku mai ki au te whakahaere kia
|
---|
171 | whiti mai ano te ra ki runga i a koutou,
|
---|
172 | Te Iwi i arohaina nuitia e au. Na, i runga
|
---|
173 | i taku mahi ka puta nui ai te moni mo
|
---|
174 | koutou a muri atu. Ko te tangata, kaore
|
---|
175 | he hikipene i roto i tana pakete ka whai
|
---|
176 |
|
---|
177 | koura a ia; ko te tangata kaore ona piihi
|
---|
178 | whenua kotahi, ka whai eka a ia. Koia
|
---|
179 | kaore he rapaki, ka riro ki a ia, he whare,
|
---|
180 | he kiki, he kakahu. Ko nga tangata e
|
---|
181 | mea ana kia haere i runga rerewe, ka
|
---|
182 | hangaia ano he rerewe mo ratou. Ko nga
|
---|
183 | tangata, e mea ana, mo nga whapu, hei
|
---|
184 | unga kaipuke, timu, aha ranei, ka nui to
|
---|
185 | ratou he, ki te kore ratou e haere wawe atu
|
---|
186 | ki a ia, whakaatu ki a ia i o ratou mea
|
---|
187 | katoa e hiahia ana kia meatia e ia."
|
---|
188 |
|
---|
189 | Ko nga korero ena a Rae-Totara ki te
|
---|
190 | Iwi Tawhito.
|
---|
191 |
|
---|
192 | UPOKO VIII.
|
---|
193 |
|
---|
194 | No te rongonga o te Iwi Tawhito ki nga
|
---|
195 | korero a Rae-Totara, mihi nui ana ratou ki
|
---|
196 | te pai.
|
---|
197 |
|
---|
198 | Manawa reka ana ratou i tona kupu mo
|
---|
199 | to nui o te moni kia puta mai kia ratou i
|
---|
200 | runga i tona whakahaere i o ratou whenua,
|
---|
201 | i o ratou taonga. Katahi ano ka marama
|
---|
202 | kia ratou te nui o te he a ta Iwi hou e tau
|
---|
203 | ana kia ratou mo to taha ki o ratou
|
---|
204 | whenua.
|
---|
205 |
|
---|
206 | Kihai i roa o whiriwhiri ana, whakaae
|
---|
207 | ana te nuinga o nga tangata o te Iwi
|
---|
208 | Tawhito o taua takiwa ki nga korero katoa
|
---|
209 | a Rae-Totara. Me te whakaae ano kia
|
---|
210 | hoatu o ratou whenua mate, o ratou whenua
|
---|
211 | ora, mo a ratou mea katoa ki a ia,
|
---|
212 | whakahaere ai, pupuri ai, mo ratou.
|
---|
213 |
|
---|
214 | UPOKO IX.
|
---|
215 |
|
---|
216 | Na, i taua whenua i mahi nei a Rae-Totara
|
---|
217 | i tana mahi, he nui nga taniwha o reira.
|
---|
218 | Engari ho tu taniwha ke atu i a Pekehaua,
|
---|
219 | ia Hotupuku, ia Kataore. Ko nga taniwha
|
---|
220 | horo tangata enei o mua. Ko tetahi o nga
|
---|
221 | tino Taniwha o te whenua i noho nei a
|
---|
222 | Rae-Totara, ko tona ingoa ko te HUPI-
|
---|
223 | RIMI KOOTI. Ko taua taniwha he mahi
|
---|
224 | tika anake tana mahi. Ma taua taniwha
|
---|
225 | e ki, kia pena, ka pena,kia
|
---|
226 | pera, ka pera Kaore i kitea e ia te
|
---|
227 | mahi he. Ko nga iwi katoa i noho ra a
|
---|
228 | Rae-Totara i to ratou kainga e tino wha-
|
---|
229 | karongo ana aua iwi katoa ki ki taua Tani-
|
---|
230 |
|
---|
231 | wha. Ko nga taniwha i raro iho i tenei
|
---|
232 | ko HOKO, ko RETI, ko MOKETE me etahi
|
---|
233 | atu. Ko HOKO, ko RETI, he taniwha ahua
|
---|
234 | pai ano aua taniwha Ko MOKETE, he
|
---|
235 | taniwha whaiwhakaaro tora ki nga iwi u
|
---|
236 | taua whenua. He taniwha whakaputa
|
---|
237 | moni kia ratou. Otira, ko tona he, he nui
|
---|
238 | rawa te pakeke o ana ritenga katoa.
|
---|
239 |
|
---|
240 | Me ho mea ka hoatu etahi moni ki te
|
---|
241 | tangata, a, me he mea ka kore e whakaho-
|
---|
242 | kitia a tonutia aua moni i te takiwa tonu i
|
---|
243 | whakaritetia ai; mehemea ka whakapuku-
|
---|
244 | riritia ranei a ia, he tino autaia a ia, he tino
|
---|
245 | nanakia, he taniwha horo whenua.
|
---|
246 |
|
---|
247 | Nui atu nga tangata i tae atu ki a ia i
|
---|
248 | mate i runga i te pukuriritanga o taua
|
---|
249 | taniwha o Mokete. Koia ano te take i
|
---|
250 | ahua wehi ai nga tangata mohio ki te wha-
|
---|
251 | katata atu ki a ia, kei mato ratou i a ia, kei
|
---|
252 | horomia e ia o ratou whenua.
|
---|
253 |
|
---|
254 | UPOKO X
|
---|
255 |
|
---|
256 | Riro katoa ana ki te ringaringa o Rae-
|
---|
257 |
|
---|
258 | Totara nga whenua mate, me nga whenua
|
---|
259 | ora o etahi o nga hapu rangatira o te Iwi
|
---|
260 | Tawhito, i runga i nga ritenga whakahaere
|
---|
261 | mo ratou.
|
---|
262 |
|
---|
263 | A, no te rironga mai ki a ia i aua whenua
|
---|
264 | a te Iwi Tawhito, katahi ka haere tonu atu
|
---|
265 | a ia ki te Ana o te taniwha Mokete. |
---|