| 1 | MATARIKI.
|
|---|
| 2 |
|
|---|
| 3 | Tomo rawa atu a ia ki roto i taua Aua.
|
|---|
| 4 | UPOKO XI
|
|---|
| 5 |
|
|---|
| 6 | Heoi.
|
|---|
| 7 |
|
|---|
| 8 | Ka tohetohe, ka tohetohe a Rae-Totara
|
|---|
| 9 |
|
|---|
| 10 | ki te taniwha ki a Mokete kia hoatu he
|
|---|
| 11 |
|
|---|
| 12 | moni ki a ia. Kaore te taniwha e pai.
|
|---|
| 13 |
|
|---|
| 14 | I ki atu a Mokete ki a ia, "E Rae-Totara
|
|---|
| 15 |
|
|---|
| 16 | E matau ana ahau ki a koe, ki ou mahi
|
|---|
| 17 |
|
|---|
| 18 | kino katoa, ki ou mahi patipati ki te Iwi
|
|---|
| 19 |
|
|---|
| 20 | Tawhito, ki ou mahi tinihanga ki a ratou,
|
|---|
| 21 |
|
|---|
| 22 | mo o ratou whenua. E mohio ana hoki
|
|---|
| 23 | wha Tika, e te Hupuirimi Kooti mo ou
|
|---|
| 24 |
|
|---|
| 25 | hara.
|
|---|
| 26 | UPOKO XII.
|
|---|
| 27 |
|
|---|
| 28 | Pouri Kerekere te ngakau o Rae-Totara
|
|---|
| 29 | ki tenei korero a Te Taniwha ki a ia.
|
|---|
| 30 |
|
|---|
| 31 | Kaore rawa atu he moni a Rae-Totara,
|
|---|
| 32 | hei hoko kai mana, kaore he whare ona
|
|---|
| 33 | kaore he hoiho, kaore he kiki, he aha
|
|---|
| 34 | ranei.
|
|---|
| 35 |
|
|---|
| 36 | Ka haere atu a ia, a, ka hoki atu ano a
|
|---|
| 37 | ia ki tu Taniwha kia Mokete.
|
|---|
| 38 |
|
|---|
| 39 | Ka tahi ka whakaatu atu a Rae-Totara
|
|---|
| 40 |
|
|---|
| 41 | ki te Taniwha i etahi pukapuka he mea
|
|---|
| 42 |
|
|---|
| 43 | tuhituhi ki runga. Ka ki atu Rae-Totara
|
|---|
| 44 |
|
|---|
| 45 | ki te Taniwha, "Tirohia! Kia mohio koe
|
|---|
| 46 |
|
|---|
| 47 | ko enei pukapuka, na Te Iwi Tawhito i tuhi
|
|---|
| 48 |
|
|---|
| 49 | o ratou ingoa ki roto. Kua tukua mai
|
|---|
| 50 |
|
|---|
| 51 | e ratou kia au o ratou whenua katoa, me
|
|---|
| 52 |
|
|---|
| 53 | nga mana whakahaere katoa, me te mea
|
|---|
| 54 |
|
|---|
| 55 | tonu naku tonu ake te whenua. Ka hiahia
|
|---|
| 56 | ahau ki etahi moni, heoi, ka hoatu enei
|
|---|
| 57 | pukapuka e au, ka tahi ka riro mai te moni
|
|---|
| 58 | ki au. Mawai hoki e whakaatu atu ki a
|
|---|
| 59 | ratou He tangata mohio hoki ahau ki
|
|---|
| 60 | nganga kopikopikotanga o te ture."
|
|---|
| 61 |
|
|---|
| 62 | Ka rongo te Taniwha ki enei korero, ka
|
|---|
| 63 | noho puku a ia. Ahua pouri ana a ia ki
|
|---|
| 64 | ena korero a Rae-Totara. He aroha nona
|
|---|
| 65 | ki te Iwi Tawhito, ki te iwi, na ratou i
|
|---|
| 66 | tuku atu o ratou whenua ki te roia-minita.
|
|---|
| 67 |
|
|---|
| 68 | UPOKO XIII.
|
|---|
| 69 |
|
|---|
| 70 | Katahi rawa ka whai kupu tu Taniwha.
|
|---|
| 71 | Ka ki atu a ia kia Rae-Totara, '' Kia
|
|---|
| 72 | mohio koe ka hoatu e au nga moni katoa e
|
|---|
| 73 | hiahiata ana e koe i runga i enei pukapuka
|
|---|
| 74 | tuku a te Iwi Tawhito i o ratou whenua ki
|
|---|
| 75 | a koe. Mau te whakaaro, mau to tikanga
|
|---|
| 76 | kia ratou. Kia mohio ana hoki Koe, ki te
|
|---|
| 77 | kore koe e whakahokimai i aku moni
|
|---|
| 78 | koura katoa e hoatu ana e au kia koe, tera
|
|---|
| 79 | ranei au e hoatu ki a koe i te ra tonu i
|
|---|
| 80 | whakaritetia e tana. Kore rawa atu toku
|
|---|
| 81 | ngakau aroha. Ka hamama toka waha, ka
|
|---|
| 82 | horomia e au nga whenua a te Iwi Ta-
|
|---|
| 83 | whito.
|
|---|
| 84 |
|
|---|
| 85 | Mo ratou, me a ratou tamariki a muri
|
|---|
| 86 | tonu atu te mate. E hara hoki "i au to
|
|---|
| 87 | ratou KAITIAKI."
|
|---|
| 88 |
|
|---|
| 89 | UPOKO XIV
|
|---|
| 90 |
|
|---|
| 91 | Na, tangohia ana e Rae-Totara, nga
|
|---|
| 92 | peeke koura, e hia ranei miriona pauna te
|
|---|
| 93 | moni, e hia ranei, a, haere atu ana.
|
|---|
| 94 |
|
|---|
| 95 | E ngari, puritia ana e Te Taniwha nga
|
|---|
| 96 | pukapuka tuku katoa mo te wa hei whaka-
|
|---|
| 97 | hokitanga mai i nga koura, nga moni katoa
|
|---|
| 98 | i namai a Rae-Totara.
|
|---|
| 99 |
|
|---|
| 100 | UPOKO XV
|
|---|
| 101 |
|
|---|
| 102 | Rekareka ana te manawa o Rae-Totara
|
|---|
| 103 |
|
|---|
| 104 | ki te nuinga o te moni i riro mai ki aia.
|
|---|
| 105 | Katahi ano a ia ka whiwhi ki te moni.
|
|---|
| 106 | Katahi ano ka noho a ia i roto i tetahi
|
|---|
| 107 |
|
|---|
| 108 | whare pai. Katahi ano ia ka haere i
|
|---|
| 109 |
|
|---|
| 110 | runga kiki hoiho ranei.
|
|---|
| 111 |
|
|---|
| 112 | E hika ma, ko Horomia i roto i ana
|
|---|
| 113 |
|
|---|
| 114 | kororia katoa kihai rawa i rite ki a Rae-
|
|---|
| 115 |
|
|---|
| 116 | Totara i nga takiwa e nama ana i nga
|
|---|
| 117 |
|
|---|
| 118 | moni ki te Taniwha Mokete i runga i nga
|
|---|
| 119 |
|
|---|
| 120 | whenua o te Iwi Tawhito.
|
|---|
| 121 |
|
|---|
| 122 | UPOKO XVI
|
|---|
| 123 |
|
|---|
| 124 | "Rekareka, rangi tahi, ko Kararu tona
|
|---|
| 125 |
|
|---|
| 126 | mutunga iho."
|
|---|
| 127 |
|
|---|
| 128 | Pau katoa ia Rae_Totara nga moni i riro
|
|---|
| 129 |
|
|---|
| 130 | mai ki a ia i te Taniwha Mokete.
|
|---|
| 131 |
|
|---|
| 132 | UPOKO XVII.
|
|---|
| 133 |
|
|---|
| 134 | Tera ano etahi tino Taniwha i tana
|
|---|
| 135 | whenua kaore nei i whakahuatia i konei.
|
|---|
| 136 |
|
|---|
| 137 | Ko tetahi o ratou ko KAIWHAKAATU-
|
|---|
| 138 | HARA tona ingoa. Tetahi ingoa ona, ko
|
|---|
| 139 | NIUPEPA -PEREHI, he taniwha mohio ia.
|
|---|
| 140 |
|
|---|
| 141 | Na, pa mai ana te mataku kia Rae-
|
|---|
| 142 | Totara. Nui rawa atu tonu wehi koi
|
|---|
| 143 | whaaki atu te taniwha Nuipepa-Perehi i ona
|
|---|
| 144 | hara ki tu ao katoa. Tetahi kei whakatika
|
|---|
| 145 | te taniwha tika ko Te Hupirimi Kooti ki te
|
|---|
| 146 | putu i a ia mo ona he. Kihai taua taniwha
|
|---|
| 147 | i aro mai kia Rae-Totara ki ona mahi ranei.
|
|---|
| 148 |
|
|---|
| 149 | UPOKO XVIII.
|
|---|
| 150 |
|
|---|
| 151 | No te taenga atu ki te? ra hei whaka hoki-
|
|---|
| 152 | tanga i nga moni kia Mokete, Aue!
|
|---|
| 153 | Tiro tiro kau una! Tahuri kau ana!
|
|---|
| 154 | Paki paki kau ana ki nga pakeke.
|
|---|
| 155 | Nowhea to pene kotahi? Kua rere noa
|
|---|
| 156 | atu ra hoki te weta o te mahi, o nga
|
|---|
| 157 | whenua hoki.
|
|---|
| 158 |
|
|---|
| 159 | Ko te rarunga tenei o te Iwi Tawhito.
|
|---|
| 160 |
|
|---|
| 161 | Riro ana o ratou whenua katoa ki te
|
|---|
| 162 | Taniwha Mokete hei whakangata i tona
|
|---|
| 163 | puku. E hia ranei poraka nunui i horo-
|
|---|
| 164 | mia o ia, o hia ranei?
|
|---|
| 165 |
|
|---|
| 166 | Mate rawa atu te iwi i te Minita-Roia.
|
|---|
| 167 | UPOKO XIX.
|
|---|
| 168 |
|
|---|
| 169 | Ko te pakanga nui i taua whenua i muri
|
|---|
| 170 | ko te riri a te Taniwha ko Te Hupirimi
|
|---|
| 171 | Kooti kia Rae-Totara, mo ona hara ki
|
|---|
| 172 | runga ki te Iwi Tawhito.
|
|---|
| 173 |
|
|---|
| 174 | A, mate ana ko Rae-Totara.
|
|---|
| 175 | UPOKO XX.
|
|---|
| 176 |
|
|---|
| 177 | No te mutunga o nga korero a Taonga-
|
|---|
| 178 | Ra, katahi ka whiriwhiri te iwi kainga.
|
|---|
| 179 | A, Ka tohe atu ratou ki a ia kia korero atu
|
|---|
| 180 | a tetahi po etahi korero atu mo nga mea i
|
|---|
| 181 | kitea e ia i ona haerenga. Whakaae ana
|
|---|
| 182 | a Te Toonga-Ra.
|
|---|
| 183 |
|
|---|
| 184 |
|
|---|
| 185 |
|
|---|
| 186 | He Korero Tara.
|
|---|
| 187 | Ko te Takuta me nga Tio.
|
|---|
| 188 |
|
|---|
| 189 | Na e noho ana ki tetahi Takuta, tetahi
|
|---|
| 190 | tamaiti tane, e akona ana a ia e Tu Takuta
|
|---|
| 191 | ki nga mahi rongoa, ki etahi mahi Takuta
|
|---|
| 192 | hoki. I whakatika taua Takuta i haere ki
|
|---|
| 193 | te toro) i tetahi turoro. I haere tahi raua
|
|---|
| 194 | ko taua tamaiti. Tae atu raua ki roto kia
|
|---|
| 195 | kite i taua turoro. Ka titiro te Takuta,
|
|---|
| 196 | katahi ka ki atu ki a ia, " E hoa, whatero
|
|---|
| 197 | to arero." Na, no te kitenga o te Takuta
|
|---|
| 198 | i te arero o taua turoro, katahi ka ki atu te
|
|---|
| 199 | Takuta ki a ia " E hoa, akuanei koe ka tino
|
|---|
| 200 | mate rawa atu. I te kai tio koe." Katahi,
|
|---|
| 201 | ka nai te wehi o te turoro. Ka '? wiriwiri
|
|---|
| 202 | tona tinana katoa. No te hokinga atu o te
|
|---|
| 203 | Takuta raua ko tona hoa te tamaiti raka,
|
|---|
| 204 | katahi ka patai atu te tamaiti ki te Takuta;
|
|---|
| 205 |
|
|---|
| 206 | " E hoa, na te aha koe i mohio ai i te kai
|
|---|
| 207 | tio te turoro." Katahi, ka kata atu taua
|
|---|
| 208 |
|
|---|
| 209 | Takuta i a ia "Te take i mohio ai ahau, i
|
|---|
| 210 | kitea e au nga anga e tawheta una i raro i
|
|---|
| 211 | tona moenga.'' Katahi ka noho mohio
|
|---|
| 212 | tamaiti.
|
|---|
| 213 |
|
|---|
| 214 | Na, muri iho i tena, katahi ka tonoa atu
|
|---|
| 215 | te Takuta ki te toro i te turoro ra i etahi
|
|---|
| 216 | rangi noa o muri mai. Te taenga atu te
|
|---|
| 217 | tamaiti ra, ka ui atu a ia ki te turoro. '" E
|
|---|
| 218 | hoa kei te pewhea to mate." Katahi ki
|
|---|
| 219 | atu te tamaiti -
|
|---|
| 220 |
|
|---|
| 221 | ki atu " E hoa, akuanei koe ka mate rawa
|
|---|
| 222 | atu, no te mea, i te kai hoiho koe, ki taku
|
|---|
| 223 | titiro atu ki te ahua o tou arero." Katahi
|
|---|
| 224 | ka tino mataku rawa taua turoro, muri iho
|
|---|
| 225 | ka puku riri. Ka tahi ka whakatika mai
|
|---|
| 226 | nga whanaunga' a taua turoro, me tona
|
|---|
| 227 | wahine, ka pana i taua tamaiti. Ka tahi ka
|
|---|
| 228 | hoki tangi tana tamaiti, ki tona rangatira,
|
|---|
| 229 | ara ki te tino Takuta. Te taenga atu o
|
|---|
| 230 | tiwa. tamaiti ki tona rangatira puhipuhi ana
|
|---|
| 231 | nga kanohi o te tamaiti. Katahi ka patai
|
|---|
| 232 |
|
|---|
| 233 | ano te Takuta ki a ia "E hika, heaha to
|
|---|
| 234 |
|
|---|
| 235 | mate, i puhipuhi na o kanohi? Me te
|
|---|
| 236 |
|
|---|
| 237 | mea tonu i te tangi koe" Katahi ano ka
|
|---|
| 238 |
|
|---|
| 239 | ki atu tana tamaiti ki tona rangatira. "E
|
|---|
| 240 |
|
|---|
| 241 | koro E! He mate tonu. No taku taenga
|
|---|
| 242 |
|
|---|
| 243 | atu kia kite i te turoro, katahi au ka ki atu,
|
|---|
| 244 |
|
|---|
| 245 | kia whatero tona arero. No tona whate-
|
|---|
| 246 |
|
|---|
| 247 | rotanga katahi au ka ki atu. "E hoa,
|
|---|
| 248 |
|
|---|
| 249 | akuanei koe ka tino mate rawa atu. Katahi
|
|---|
| 250 |
|
|---|
| 251 | ka ki mai te turoro ra ki au, na te aha koe
|
|---|
| 252 |
|
|---|
| 253 | i mohio ai. Ka ki atu au, i te kai hoiho
|
|---|
| 254 |
|
|---|
| 255 | koe." Katahi te Takuta ka ki atu ki tona
|
|---|
| 256 |
|
|---|
| 257 | tamaiti. Na te aha koe i -
|
|---|
| 258 |
|
|---|
| 259 | korero pena ki te whakawehi te turoro
|
|---|
| 260 | ra." Katahi te tamaiti ka ki atu. "E hoa
|
|---|
| 261 |
|
|---|
| 262 | he kitenga atu naku i tetahi nohoanga
|
|---|
| 263 |
|
|---|
| 264 | hoiho me te paraire i raro i te moenga ra o
|
|---|
| 265 |
|
|---|
| 266 | te turoro ra. Pena hoki me tahau i ki mai
|
|---|
| 267 |
|
|---|
| 268 | ki au i runga i taku patai ki a koe. "Na
|
|---|
| 269 |
|
|---|
| 270 | te aha koe e mohio ai, i te kai tio te turoro
|
|---|
| 271 |
|
|---|
| 272 | ra." A, ka ki mai ra koe ki au, no te
|
|---|
| 273 |
|
|---|
| 274 | kitenga atu i nga anga i raro i tona moenga.
|
|---|
| 275 |
|
|---|
| 276 | Ka waihoki me tenei, na reira au i mohio
|
|---|
| 277 |
|
|---|
| 278 | ki te korero pena ki taua turoro. Mai ra,
|
|---|
| 279 |
|
|---|
| 280 | ko ahau raru ana ahau te patu.
|
|---|
| 281 |
|
|---|
| 282 |
|
|---|
| 283 | Ki nga tangata Maori katoa
|
|---|
| 284 | o te Motu nei.
|
|---|
| 285 |
|
|---|
| 286 | HE whakaatu tenei kia kite mai koutou i
|
|---|
| 287 | tu whakataunga .1 te Hupirimi Kooti i te
|
|---|
| 288 | whakawa a TAREHA TE MOANANUI
|
|---|
| 289 | rami ko TE RIIHI, Roia.
|
|---|
| 290 |
|
|---|
| 291 | Kotahi tau o tenei whakawa e haere ana
|
|---|
| 292 | i Poneke, a. tao mai ki Nepia. Na, whiri-
|
|---|
| 293 | whiritia ana e te Hupirimi Kooti, kitea ana
|
|---|
| 294 | KO TE RIIHI TE MEA I HE. I TINO
|
|---|
| 295 | WHAKAHENGIA TE RUHI E TE
|
|---|
| 296 | HUPIRIMI KOOTI mo nga moni a Tare-
|
|---|
| 297 | ha i riro kia aia, ani, i puritia e iatana
|
|---|
| 298 | kii mo ana, mahi roia, mo nga whenua a
|
|---|
| 299 | Tareha. Na, ki ana Te Hupirimi Kooti,
|
|---|
| 300 | me Tareha hoki, he he tana puritanga e ia-tana
|
|---|
| 301 | taua moni, ara, i te waru rau pauna, i te te
|
|---|
| 302 | kau ma iwa hereni, me etoru kapa-
|
|---|
| 303 | £819 198 3 (d.
|
|---|
| 304 |
|
|---|
| 305 | Ko tu kupu tenei; i Te Hupirimi Kooti,
|
|---|
| 306 | kia utua e ia, o To Riihi tenei moni 819
|
|---|
| 307 | 193 3d kia Tareha INAIANEI. |
|---|
