| 1 | MATARIKI.
|
|---|
| 2 |
|
|---|
| 3 | koutouKaorehe mea ke, kia whiwhi
|
|---|
| 4 | ko ratou, kia mate ko koutou.
|
|---|
| 5 |
|
|---|
| 6 | Heoi. Kia tupato i te wa e taea ana;
|
|---|
| 7 |
|
|---|
| 8 | kei maro tonu te haere, te whai okioki-
|
|---|
| 9 | nga, te aha.
|
|---|
| 10 |
|
|---|
| 11 | Whakakorea atu nga tikanga Kaitiaki
|
|---|
| 12 | inaianei tonu kei taka rawa ake ki ona
|
|---|
| 13 | ra a pouri nei, kua tureiti, te whai mahara.
|
|---|
| 14 |
|
|---|
| 15 |
|
|---|
| 16 | Rae-Totara.
|
|---|
| 17 |
|
|---|
| 18 | Rae-Totara. He korero tara mo nga
|
|---|
| 19 | tamariki.
|
|---|
| 20 |
|
|---|
| 21 | UPOKO I.
|
|---|
| 22 |
|
|---|
| 23 | Tena, ka noho matou, a, ka tahi ratou
|
|---|
| 24 | ka haere ki te moana ki te hi ika. Hi ana,
|
|---|
| 25 | a, ka ahiahi ka hoki mai. To matou unga
|
|---|
| 26 | mai ki uta ka totoia o matou waka ki
|
|---|
| 27 | tahaki. Ka tahi matou ka haere ki te
|
|---|
| 28 | kainga, me a matou ika. Haere atu ana, e
|
|---|
| 29 | ka ana nga hangi. Ka tae atu hoki nga
|
|---|
| 30 | ika, a, ka whakataona. Ka tao nga umu,
|
|---|
| 31 | ka tahi ka hui matou ki roto ki te whare
|
|---|
| 32 | runanga.
|
|---|
| 33 |
|
|---|
| 34 | Ka rokohanga atu o matou tetahi
|
|---|
| 35 | kaumatua, ko Te Toonga Ra tona ingoa,
|
|---|
| 36 | e korero ana tona korero ki te iwi kainga.
|
|---|
| 37 | Ka tae Ia tenei kupu, nana, " E hikama, i
|
|---|
| 38 | au e haere ana i te whenua i mua ra; ka
|
|---|
| 39 | rongo au i te korero mo tetahi tangata i
|
|---|
| 40 | whakaturia hei minita karakia.
|
|---|
| 41 |
|
|---|
| 42 | Na, mahi ana taua minita i taua mahi.
|
|---|
| 43 | A, kitea ana e tona hahi, tona he. Ka tahi
|
|---|
| 44 | ka nui te riri o nga tangata ki a ia. Ka
|
|---|
| 45 | tahi a ia ka whakatakatia ki raro i te torona.
|
|---|
| 46 | Na, E hika ma, ka hinga taua tangata i
|
|---|
| 47 | runga i tona mahi karakia.
|
|---|
| 48 |
|
|---|
| 49 | Ko te ingoa o taua tangata ko RAE-
|
|---|
| 50 | TOTARA.
|
|---|
| 51 |
|
|---|
| 52 | UPOKO II.
|
|---|
| 53 |
|
|---|
| 54 | No te mutunga o te mahi a, Rae-Totara i
|
|---|
| 55 | reto o te hahi, katahi pa mai te wehi ki a
|
|---|
| 56 | ia. Katahi ka whakaaro a ia, " Me pehea
|
|---|
| 57 | ra, he oranga moku, ina hoki, kua hinga au
|
|---|
| 58 | i era i mahi karakia oku."
|
|---|
| 59 |
|
|---|
| 60 | UPOKO III.
|
|---|
| 61 |
|
|---|
| 62 | Na, i tahuri a ia kite mahi roia, ma reira
|
|---|
| 63 | ka whiwhi ai ki tatahi oranga mona. Na,
|
|---|
| 64 | mahi ana a ia i tana mahi. Kitea ana e
|
|---|
| 65 | nga tangata o tona iwi he he ana mahi.
|
|---|
| 66 |
|
|---|
| 67 | No te mohiotanga o nga tangata o tona
|
|---|
| 68 |
|
|---|
| 69 | iwi ki a ia, katahi ka riri atu ratou ki a ia.
|
|---|
| 70 | Katahi ka omaoma haere a ia ki ia kainga,
|
|---|
| 71 | ki ia kainga. Na wai ra hoha noa iho taua
|
|---|
| 72 | roia i te nui o te whakatete ki a ia. Kaore
|
|---|
| 73 | he taunga iho mo ona waewae i te nui o te
|
|---|
| 74 | riri.
|
|---|
| 75 |
|
|---|
| 76 | UPOKO IV.
|
|---|
| 77 | Na, i te whenua i mahi ai taua roia.
|
|---|
| 78 |
|
|---|
| 79 | minita i tana mahi roia, e rua nga tino iwi e
|
|---|
| 80 | noho ana i* reira. Ko te Iwi Tawhito, ko
|
|---|
| 81 | te Iwi Hou. No te Iwi Hou Rae-Totara.
|
|---|
| 82 | Otira kihai tona iwi ake i whakaaro nui ki
|
|---|
| 83 | a ia. Kua marama hoki te take.
|
|---|
| 84 |
|
|---|
| 85 | Katahi ka pena te whakaaro a Rae-Totara
|
|---|
| 86 |
|
|---|
| 87 | Kua mutu taku mahi minita. Kua kore
|
|---|
| 88 |
|
|---|
| 89 | toku iwi i pai mai ki au, hei kaiwhakaako
|
|---|
| 90 | mo ratou i runga i taku mahi roia. Heoi.
|
|---|
| 91 | Me pehea ra ahau."
|
|---|
| 92 |
|
|---|
| 93 | UPOKO V.
|
|---|
| 94 |
|
|---|
| 95 | Ko taua iwi ko Iwi Tawhito nui noa atu
|
|---|
| 96 | to ratou, matauranga ki o ratou tikanga
|
|---|
| 97 | whakahaere, ki o ratou ture ake Otira,
|
|---|
| 98 | ngaro ana ia ratou etahi o nga tikanga nui
|
|---|
| 99 | o te Iwi Hou, koia hoki te tino iwi o aua
|
|---|
| 100 | iwi erua.
|
|---|
| 101 |
|
|---|
| 102 | Na, whakatika ana a Rae - Totara,
|
|---|
| 103 | whakaaro ana a ia i roto i aia, '"Kaore toku
|
|---|
| 104 | iwi ake i pai mai ki au hei minita hei kai
|
|---|
| 105 | whakaako ranei mo ratou. Heoi ka huri
|
|---|
| 106 | au ki te Iwi Tawhito ki te Iwi kaore ano
|
|---|
| 107 | mohio ki te kino o taku Iwi ki au."
|
|---|
| 108 |
|
|---|
| 109 | A haere atu ana a ia ki tetahi wahi ke, i
|
|---|
| 110 | roto i te Iwi Tawhito kauhau ai. Ko tona
|
|---|
| 111 | arero tona hoari.
|
|---|
| 112 |
|
|---|
| 113 | Ka mea atu aia ki te Iwi Tawhito i te
|
|---|
| 114 | kino o te mahi a tona iwi kia ratou. I mea
|
|---|
| 115 | atu ano hoki a ia kua tinihangatia ratou o
|
|---|
| 116 | te Iwi Hou, ara etahi o tona iwi ake. Ki
|
|---|
| 117 | tana ki i whanakotia e etahi o ratou nga
|
|---|
| 118 | whenua o te Iwi Tawhito he kore kaore
|
|---|
| 119 | ratou e mohio ki nga ture o to Iwi Hou.
|
|---|
| 120 |
|
|---|
| 121 | A, tetahi ki ano ana, koia ko Rae-Totara
|
|---|
| 122 | te tangata kaha ki te whakaora i o ratou
|
|---|
| 123 | whenua mate, ara i nga whenua i tangohia
|
|---|
| 124 | hetia etona iwi ia ratou. I ki atu ano hoki
|
|---|
| 125 | a ia Ko te Atua Kaha Rawa tona hoa
|
|---|
| 126 | tautoko, ma te Atua a ia e whakakaha i
|
|---|
| 127 | runga i tana mahi whakatika i nga he o
|
|---|
| 128 | mua.
|
|---|
| 129 |
|
|---|
| 130 | UPOKO VI.
|
|---|
| 131 |
|
|---|
| 132 | Na, i to takiwa i uru ai a Rae-Totara i
|
|---|
| 133 | roto i nga mahi kauhau ki te Iwi Tawhito,
|
|---|
| 134 | kei te noho marire tatou, tena hapu i tona
|
|---|
| 135 | kainga, tena hapu i tona kainga.
|
|---|
| 136 |
|
|---|
| 137 | Kaore ho tangata i te mato. Erangi he
|
|---|
| 138 | torutoru ratou i te noho whakatete ki
|
|---|
| 139 | tetahi tangata kotahi o te Iwi mohio, mo
|
|---|
| 140 | etahi whenua. E ki ana tetahi nana etahi
|
|---|
| 141 | wahi o aua whenua; ki ta tetahi i ki
|
|---|
| 142 | na ratou. Otira, ko te iwi nui tonu, ora noa
|
|---|
| 143 | atu ratou i taua takiwa. Nui noa atu te
|
|---|
| 144 | whenua hei kainga noho mo ratou me o
|
|---|
| 145 | ratou tamariki i muri ia ratou
|
|---|
| 146 |
|
|---|
| 147 | UPOKO VII
|
|---|
| 148 |
|
|---|
| 149 | Pena ana te ahua o nga ritenga i te wa i
|
|---|
| 150 | whakatika ai a Rae-Totara ki te mahi whai-
|
|---|
| 151 | korero ki te Iwi Tawhito, ki to whakaora
|
|---|
| 152 | i o ratou mate.
|
|---|
| 153 |
|
|---|
| 154 | Korero nui ana a ia kia ratou. Huihui
|
|---|
| 155 | mai ana nga hapu katoa o taua iwi ki te
|
|---|
| 156 | whakarongo ki ana korero.
|
|---|
| 157 |
|
|---|
| 158 | Ko te tu o ana korero katoa koia tenei.
|
|---|
| 159 | " Ehoa ma o te Iwi Tawhito! Ka nui to
|
|---|
| 160 | koutou mate, ara, o koutou whenua.
|
|---|
| 161 | Kaore koutou e mohio ko enei papa whenua
|
|---|
| 162 | pai e whakaarohia ana e koutou kua riro
|
|---|
| 163 | ki te Iwi Mohio, a, e nohoia ano hoki e
|
|---|
| 164 | ratou, Na Koutou tonu ake aua whenua, nga
|
|---|
| 165 | whenua o koutou tipuna. He he te noho a
|
|---|
| 166 | taua iwi ki runga ki a koutou whenua.
|
|---|
| 167 | Maku o koutou whenua e whakaora e
|
|---|
| 168 | whakahoki.
|
|---|
| 169 |
|
|---|
| 170 | Me tuku mai ki au te whakahaere kia
|
|---|
| 171 | whiti mai ano te ra ki runga i a koutou,
|
|---|
| 172 | Te Iwi i arohaina nuitia e au. Na, i runga
|
|---|
| 173 | i taku mahi ka puta nui ai te moni mo
|
|---|
| 174 | koutou a muri atu. Ko te tangata, kaore
|
|---|
| 175 | he hikipene i roto i tana pakete ka whai
|
|---|
| 176 |
|
|---|
| 177 | koura a ia; ko te tangata kaore ona piihi
|
|---|
| 178 | whenua kotahi, ka whai eka a ia. Koia
|
|---|
| 179 | kaore he rapaki, ka riro ki a ia, he whare,
|
|---|
| 180 | he kiki, he kakahu. Ko nga tangata e
|
|---|
| 181 | mea ana kia haere i runga rerewe, ka
|
|---|
| 182 | hangaia ano he rerewe mo ratou. Ko nga
|
|---|
| 183 | tangata, e mea ana, mo nga whapu, hei
|
|---|
| 184 | unga kaipuke, timu, aha ranei, ka nui to
|
|---|
| 185 | ratou he, ki te kore ratou e haere wawe atu
|
|---|
| 186 | ki a ia, whakaatu ki a ia i o ratou mea
|
|---|
| 187 | katoa e hiahia ana kia meatia e ia."
|
|---|
| 188 |
|
|---|
| 189 | Ko nga korero ena a Rae-Totara ki te
|
|---|
| 190 | Iwi Tawhito.
|
|---|
| 191 |
|
|---|
| 192 | UPOKO VIII.
|
|---|
| 193 |
|
|---|
| 194 | No te rongonga o te Iwi Tawhito ki nga
|
|---|
| 195 | korero a Rae-Totara, mihi nui ana ratou ki
|
|---|
| 196 | te pai.
|
|---|
| 197 |
|
|---|
| 198 | Manawa reka ana ratou i tona kupu mo
|
|---|
| 199 | to nui o te moni kia puta mai kia ratou i
|
|---|
| 200 | runga i tona whakahaere i o ratou whenua,
|
|---|
| 201 | i o ratou taonga. Katahi ano ka marama
|
|---|
| 202 | kia ratou te nui o te he a ta Iwi hou e tau
|
|---|
| 203 | ana kia ratou mo to taha ki o ratou
|
|---|
| 204 | whenua.
|
|---|
| 205 |
|
|---|
| 206 | Kihai i roa o whiriwhiri ana, whakaae
|
|---|
| 207 | ana te nuinga o nga tangata o te Iwi
|
|---|
| 208 | Tawhito o taua takiwa ki nga korero katoa
|
|---|
| 209 | a Rae-Totara. Me te whakaae ano kia
|
|---|
| 210 | hoatu o ratou whenua mate, o ratou whenua
|
|---|
| 211 | ora, mo a ratou mea katoa ki a ia,
|
|---|
| 212 | whakahaere ai, pupuri ai, mo ratou.
|
|---|
| 213 |
|
|---|
| 214 | UPOKO IX.
|
|---|
| 215 |
|
|---|
| 216 | Na, i taua whenua i mahi nei a Rae-Totara
|
|---|
| 217 | i tana mahi, he nui nga taniwha o reira.
|
|---|
| 218 | Engari ho tu taniwha ke atu i a Pekehaua,
|
|---|
| 219 | ia Hotupuku, ia Kataore. Ko nga taniwha
|
|---|
| 220 | horo tangata enei o mua. Ko tetahi o nga
|
|---|
| 221 | tino Taniwha o te whenua i noho nei a
|
|---|
| 222 | Rae-Totara, ko tona ingoa ko te HUPI-
|
|---|
| 223 | RIMI KOOTI. Ko taua taniwha he mahi
|
|---|
| 224 | tika anake tana mahi. Ma taua taniwha
|
|---|
| 225 | e ki, kia pena, ka pena,kia
|
|---|
| 226 | pera, ka pera Kaore i kitea e ia te
|
|---|
| 227 | mahi he. Ko nga iwi katoa i noho ra a
|
|---|
| 228 | Rae-Totara i to ratou kainga e tino wha-
|
|---|
| 229 | karongo ana aua iwi katoa ki ki taua Tani-
|
|---|
| 230 |
|
|---|
| 231 | wha. Ko nga taniwha i raro iho i tenei
|
|---|
| 232 | ko HOKO, ko RETI, ko MOKETE me etahi
|
|---|
| 233 | atu. Ko HOKO, ko RETI, he taniwha ahua
|
|---|
| 234 | pai ano aua taniwha Ko MOKETE, he
|
|---|
| 235 | taniwha whaiwhakaaro tora ki nga iwi u
|
|---|
| 236 | taua whenua. He taniwha whakaputa
|
|---|
| 237 | moni kia ratou. Otira, ko tona he, he nui
|
|---|
| 238 | rawa te pakeke o ana ritenga katoa.
|
|---|
| 239 |
|
|---|
| 240 | Me ho mea ka hoatu etahi moni ki te
|
|---|
| 241 | tangata, a, me he mea ka kore e whakaho-
|
|---|
| 242 | kitia a tonutia aua moni i te takiwa tonu i
|
|---|
| 243 | whakaritetia ai; mehemea ka whakapuku-
|
|---|
| 244 | riritia ranei a ia, he tino autaia a ia, he tino
|
|---|
| 245 | nanakia, he taniwha horo whenua.
|
|---|
| 246 |
|
|---|
| 247 | Nui atu nga tangata i tae atu ki a ia i
|
|---|
| 248 | mate i runga i te pukuriritanga o taua
|
|---|
| 249 | taniwha o Mokete. Koia ano te take i
|
|---|
| 250 | ahua wehi ai nga tangata mohio ki te wha-
|
|---|
| 251 | katata atu ki a ia, kei mato ratou i a ia, kei
|
|---|
| 252 | horomia e ia o ratou whenua.
|
|---|
| 253 |
|
|---|
| 254 | UPOKO X
|
|---|
| 255 |
|
|---|
| 256 | Riro katoa ana ki te ringaringa o Rae-
|
|---|
| 257 |
|
|---|
| 258 | Totara nga whenua mate, me nga whenua
|
|---|
| 259 | ora o etahi o nga hapu rangatira o te Iwi
|
|---|
| 260 | Tawhito, i runga i nga ritenga whakahaere
|
|---|
| 261 | mo ratou.
|
|---|
| 262 |
|
|---|
| 263 | A, no te rironga mai ki a ia i aua whenua
|
|---|
| 264 | a te Iwi Tawhito, katahi ka haere tonu atu
|
|---|
| 265 | a ia ki te Ana o te taniwha Mokete. |
|---|
