import/xml/23/23__2.item url indexed_doc 23__2.item 23__2.item Matariki 1881 18810515 2 7 hierarchy 1280 1689 PagedImagePlugin PagedImage HASH01c96027ed13b2ddf6cefa6e 1678163118 20230307 1678163120 20230307 HASH01c9.dir 23__2_1.gif:image/gif: 23__2_1_thumb.gif:image/gif: 23__2_1_screen.jpeg:image/jpeg: 23__2_2.gif:image/gif: 23__2_2_thumb.gif:image/gif: 23__2_2_screen.jpeg:image/jpeg: 23__2_3.gif:image/gif: 23__2_3_thumb.gif:image/gif: 23__2_3_screen.jpeg:image/jpeg: 23__2_4.gif:image/gif: 23__2_4_thumb.gif:image/gif: 23__2_4_screen.jpeg:image/jpeg:

1 Supplementary Material This document has no text.

Abstract <pre> The saviour in a dying land Editorial discussing benefits promised to Maori by a lawyer [William Lee Rees] for administering their land, which have not eventuated. Cites as examples the case of Paaka [Parker] and Makitanara [MacDonald], the Whataupoko land block debacle. Questions the ethics of lawyers' charges for administration of Maori land and asserts that 60,000 pounds charged for one block, had gone up in smoke. Names other land blocks where Maori had suffered similar detrimental effects. Questions the unnamed lawyer's ability to be a trustee for Maori land. A trustee for the trustees Discusses the role of a trustee and advises against the establishment of landholding companies. Advises about the authority of government to purchase Maori land and the untrustworthiness of land-grabbers. Raetotara A story for children about a minister who becomes a lawyer to represent Maori in land deals. A story. The doctor and the oysters An entertaining story about a doctor, his trainee and the result of possible ways to diagnose a patient's illness. To all the Maori people of this land Notice of the Supreme Court judgement regarding the case between Tareha Te Moananui and Te Riihi [William Lee Rees]. Notice from H.J.Wiini, lawyer, Gisborne, on behalf of Perihiwa Paaka to Wiremu Rii Riihi [William Lee Rees], Wiremu Pere and Riperata Kahutia, that land registered as 13175 is for sale. To our Maori friends of the East Coast Notice from Panera and Paerana, Gisborne, goods for sale. The sale of Whataupoko Notice from H.J.Wiini, lawyer, that the Whataupoko land block is available for sale. </pre>

1 Newspaper pages This document has no text.

1 23__2_1.gif 23__2_1.gif 23__2_1.gif 265553 GIF 1280 1689 265553B 23__2_1.gif 23__2_1.gif <img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[srclinkFile]" width="[ImageWidth]" height="[ImageHeight]"> gif 23__2_1_thumb.gif <img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[Thumb]" alt="[Thumb]" width="[ThumbWidth]" height="[ThumbHeight]"> 76 100 jpeg 23__2_1_screen.jpeg <img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[Screen]" width=[ScreenWidth] height=[ScreenHeight]> 379 500 PagedImage Page One <pre> MATARIKI " KO IA HE TARINGA ONA HEI WHAKARONGO ME WHAKARONGO." No. 2. TAURANGANUI, MEI 14, 1881. Matariki. MEI 14, 1881. Te Kaiwhakaora i nga Whenua mate. I nga tau e toru kua hori ake nei, ka tae mai te Roia hei whakahaere i nga Maori o tenei takiwa, ara, o Turanga. I ki ia i reira, he pirau rawa nga tikanga hoko i nga whenua Maori o tenei takiwa. A, hei mea, kia taea ai te tika me te pono, koia te take i kara- ngatia ai ia kia haere mai, mana e whakatikatika aua mea katoa, kia takoto ai nga mahi pera mo a muri ake i runga i nga huarahi marama. I mea ano ia " e hara taku i te whakahe, i te whakararuraru, erangi, he whakatika- tika i nga he katoa u mua, a, he hapai hoki i nga mea i tika." Na, e hoa ma, e haere ana tenei ki te toru o nga tau, He aha te mea kua pahure i a ia? Kaore noa iho. I pau tena takiwa roa i a ia ki te mahi wha- kawa tekateka noa iho i nga tangata e whakatete ana ki aia. He kai pakari nana te maua hara. Kua kitea he parati tona rupahu. I te tuatahi ra he tangata ia e mau ana ki te rangimarie. He aha ra i hoa riri ai nga tangata o nga wahi kotoa ki aia? He aha ra i kore ai e taea e ia te whakaotioti nga mahi nunui i tangohia nei e ia ki roto ki tona ringaringa i tona taenga mai? Kua rite ano ranei ana mea i korero ai mo Whataupoko? I mangai nui ia, i ki, kaore rawa i tika te take o Paaka raua ko Makitanara, erangi ko te whenua ka hoki katoa mai i a ia. He aha ra i kore ai e tutuki tera kupu ana? Ehara ia nei i te mea na tona kore-roro ki te whakahaere ritenga mo runga i taua whenua i hore ai e puta ake he pai ki runga ki nga Maori? I whakaatu tetahi tino tohunga-mahi- whika i mua ra, he nui te mate mo nga Maori i roto i aua whakaritenga, no te mea, i runga i te haua o te Kaiwhaka- rite, tau ke ana te painga ki te taha Pakeha. A, tika tonu taua kupu. Kei whea koki a Whataupoko inaianei? Kei whea hoki ra te £60, 000 i kiia nei e taua Wahahuka, ka puta mai i roto i tana mahi, a,, ka whakahaerea hei oranga mo nga tangata o te Karaati o Whatau- poko? Me he auahi te whakangaro- manga atu!—te kitea— Otira, ka pena katoa nga mahi a tena tangata i whakatu noa nei i a ia hei —Kaitiaki. - Ko nga tangata kua ate mataki taki i nga mahi a tena Pakeha— i nga wahi katoa e noho ana ia, kei te tino mohio he pera anake nga mahi e hangaia ana i roto i a Ia, ara, kaore rawa atu he paku kiko o roto. Kaore ia e mohio ki te whakahaere tikanga mo te ora. Ki tana mahara pena tonu te titiro atu a te katoa ki ana ritenga, me tana tonu ake. Nowhea hoki e pena te tangata marama? Ko nga tangata kore whakaaro anake e raru ana i tana tinihanga.* A, ko nga Maori ano hoki tetahi i te mea, kaore ano ratou i whi- whi ki nga matauranga o te Pakeha. Kaore e ahei ia ratou te whiriwhiri, te utu tika mo ana rawa. Heoi mo Wha- taupoko. Tena! He aha te oranga, te painga ranei, kua puta ki nga Maori i runga i Pakowai, i whakaaetia e Te Honehana kia whaka hokitia tonutia ki nga Maori hei whenua tuturu mo ratou Kei a wai a Pakowai inaianei? Kei nga Maori? Ehara. He aha te oranga, te painga ranei kua puta ki nga Maori i runga i Maraetaha, Te Kuri Te Kaiparo, nga poraka whenua Matawhero, ara, nga whenua katoa i tukuna e nga Maori kia whakahaeretia e taua roia. Kei whea nga Heke i haere mai nei i tawahi hei noho mo Pouawa? A whea ra oti ai a Kaiti? Kua hoki ano ki nga Maori nga whenua i hokona nei kia Te Rire kua mate?"E hara i a nei hoki." Ka- tahi ano te waha huka, ko te Pakeha e tiaki nei i nga whenua o nga Maori, nana hoki te ki ka Taea katoatia e ia era mahi. Heoi. " E kore hoki te ra- kau ataahua e hua i te hua kino; e kore ano hoki te rakau kino e hua i te hua ataahua." He Kai Tiaki Mo Nga Kai Tiaki. No te nui rawa o te tikanga o rotu i tenei mea i te Kaitiaki, kitea ana e te Kawanatanga e tika ana kia whakaturia tetahi tangata whakaaro rangatira, whi- whi matauranga hoki, hei tiaki, hei whakahaere i o nga rawa o era tangata, e noho haua ana, kaore nei e kaha ki te whakahaere ia ratou taonga. I peneitia te tikanga, no te mea i kitea te whaka- haere kino a nga kaitiaki whakatunoa iho nei, ara, te tahuri ki te whakawhiwhi i nga tangata e whakahaera ana e ratou i runga i te tiaki, anga ke aua te kaitiaki ki te whakapau, ki te whakangaro, ki te kai noa iho i nga mea i tukua ra ki te ratou ringa pupuri ai. No reira ka kitea he tikanga nui kei roto i tenei mea u Kai tiaki. He mana nui kei roto i tera mea. E taea ana e te ngakau kino te whakahaere kino, e te ngakau pai te whakahaere pai. Ko nga mea e hiahia ana ki te hoko i o ratou whenua, me hanga tonu te haere ki te kai hoko me riro rawa mai ki o ratou ringaringa te utu o te ratou whenua, me nooti, ma hiriwa, me koura ranei. Kia tupato rawa i nga mahi. Kamupene, e noho nei he pukapuka ke, he kupu a waha ke te moni ia ratou. Kaua rawa e moumou i nga moni utu o o koutou whenua. Ko nga whapu, ko nga pereti, ko nga mea hei painga mo te katoa, a, ma nga tangata katoa e utu, no te mea, ko te Kawanatanga ke to hunga whakahaere i era mea; a, ma nga tangata katoa, Pakeha, Maori, e whai kohaki a ia mo aua mahi. Ko nga tangata e whakahau aua ia koutou kia mahi i era mahi, a ma koutou tonu e utu, he kohuru tena ia koutou, e hara i te mea he whai ta ratou kia ora </pre>

2 23__2_2.gif 23__2_2.gif 23__2_2.gif 306587 GIF 1280 1591 306587B 23__2_2.gif 23__2_2.gif <img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[srclinkFile]" width="[ImageWidth]" height="[ImageHeight]"> gif 23__2_2_thumb.gif <img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[Thumb]" alt="[Thumb]" width="[ThumbWidth]" height="[ThumbHeight]"> 80 100 jpeg 23__2_2_screen.jpeg <img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[Screen]" width=[ScreenWidth] height=[ScreenHeight]> 402 500 PagedImage Page Two <pre> MATARIKI. koutou—Kaore—he mea ke, kia whiwhi ko ratou, kia mate ko koutou. Heoi. Kia tupato i te wa e taea ana; kei maro tonu te haere, te whai okioki- nga, te aha. Whakakorea atu nga tikanga Kaitiaki inaianei tonu kei taka rawa ake ki ona ra a pouri nei, kua tureiti, te whai mahara. Rae-Totara. Rae-Totara. He korero tara mo nga tamariki. UPOKO I. Tena, ka noho matou, a, ka tahi ratou ka haere ki te moana ki te hi ika. Hi ana, a, ka ahiahi ka hoki mai. To matou unga mai ki uta ka totoia o matou waka ki tahaki. Ka tahi matou ka haere ki te kainga, me a matou ika. Haere atu ana, e ka ana nga hangi. Ka tae atu hoki nga ika, a, ka whakataona. Ka tao nga umu, ka tahi ka hui matou ki roto ki te whare runanga. Ka rokohanga atu o matou tetahi kaumatua, ko Te Toonga Ra tona ingoa, e korero ana tona korero ki te iwi kainga. Ka tae Ia tenei kupu, nana, " E hikama, i au e haere ana i te whenua i mua ra; ka rongo au i te korero mo tetahi tangata i whakaturia hei minita karakia. Na, mahi ana taua minita i taua mahi. A, kitea ana e tona hahi, tona he. Ka tahi ka nui te riri o nga tangata ki a ia. Ka tahi a ia ka whakatakatia ki raro i te torona. Na, E hika ma, ka hinga taua tangata i runga i tona mahi karakia. Ko te ingoa o taua tangata ko RAE- TOTARA. UPOKO II. No te mutunga o te mahi a, Rae-Totara i reto o te hahi, katahi pa mai te wehi ki a ia. Katahi ka whakaaro a ia, " Me pehea ra, he oranga moku, ina hoki, kua hinga au i era i mahi karakia oku." UPOKO III. Na, i tahuri a ia kite mahi roia, ma reira ka whiwhi ai ki tatahi oranga mona. Na, mahi ana a ia i tana mahi. Kitea ana e nga tangata o tona iwi he he ana mahi. No te mohiotanga o nga tangata o tona iwi ki a ia, katahi ka riri atu ratou ki a ia. Katahi ka omaoma haere a ia ki ia kainga, ki ia kainga. Na wai ra hoha noa iho taua roia i te nui o te whakatete ki a ia. Kaore he taunga iho mo ona waewae i te nui o te riri. UPOKO IV. Na, i te whenua i mahi ai taua roia. minita i tana mahi roia, e rua nga tino iwi e noho ana i* reira. Ko te Iwi Tawhito, ko te Iwi Hou. No te Iwi Hou Rae-Totara. Otira kihai tona iwi ake i whakaaro nui ki a ia. Kua marama hoki te take. Katahi ka pena te whakaaro a Rae-Totara Kua mutu taku mahi minita. Kua kore toku iwi i pai mai ki au, hei kaiwhakaako mo ratou i runga i taku mahi roia. Heoi. Me pehea ra ahau." UPOKO V. Ko taua iwi ko Iwi Tawhito nui noa atu to ratou, matauranga ki o ratou tikanga whakahaere, ki o ratou ture ake Otira, ngaro ana ia ratou etahi o nga tikanga nui o te Iwi Hou, koia hoki te tino iwi o aua iwi erua. Na, whakatika ana a Rae - Totara, whakaaro ana a ia i roto i aia, '"Kaore toku iwi ake i pai mai ki au hei minita hei kai whakaako ranei mo ratou. Heoi ka huri au ki te Iwi Tawhito ki te Iwi kaore ano mohio ki te kino o taku Iwi ki au." A haere atu ana a ia ki tetahi wahi ke, i roto i te Iwi Tawhito kauhau ai. Ko tona arero tona hoari. Ka mea atu aia ki te Iwi Tawhito i te kino o te mahi a tona iwi kia ratou. I mea atu ano hoki a ia kua tinihangatia ratou o te Iwi Hou, ara etahi o tona iwi ake. Ki tana ki i whanakotia e etahi o ratou nga whenua o te Iwi Tawhito he kore kaore ratou e mohio ki nga ture o to Iwi Hou. A, tetahi ki ano ana, koia ko Rae-Totara te tangata kaha ki te whakaora i o ratou whenua mate, ara i nga whenua i tangohia hetia etona iwi ia ratou. I ki atu ano hoki a ia Ko te Atua Kaha Rawa tona hoa tautoko, ma te Atua a ia e whakakaha i runga i tana mahi whakatika i nga he o mua. UPOKO VI. Na, i to takiwa i uru ai a Rae-Totara i roto i nga mahi kauhau ki te Iwi Tawhito, kei te noho marire tatou, tena hapu i tona kainga, tena hapu i tona kainga. Kaore ho tangata i te mato. Erangi he torutoru ratou i te noho whakatete ki tetahi tangata kotahi o te Iwi mohio, mo etahi whenua. E ki ana tetahi nana etahi wahi o aua whenua; ki ta tetahi i ki na ratou. Otira, ko te iwi nui tonu, ora noa atu ratou i taua takiwa. Nui noa atu te whenua hei kainga noho mo ratou me o ratou tamariki i muri ia ratou UPOKO VII Pena ana te ahua o nga ritenga i te wa i whakatika ai a Rae-Totara ki te mahi whai- korero ki te Iwi Tawhito, ki to whakaora i o ratou mate. Korero nui ana a ia kia ratou. Huihui mai ana nga hapu katoa o taua iwi ki te whakarongo ki ana korero. Ko te tu o ana korero katoa koia tenei. " Ehoa ma o te Iwi Tawhito! Ka nui to koutou mate, ara, o koutou whenua. Kaore koutou e mohio ko enei papa whenua pai e whakaarohia ana e koutou kua riro ki te Iwi Mohio, a, e nohoia ano hoki e ratou, Na Koutou tonu ake aua whenua, nga whenua o koutou tipuna. He he te noho a taua iwi ki runga ki a koutou whenua. Maku o koutou whenua e whakaora e whakahoki. Me tuku mai ki au te whakahaere kia whiti mai ano te ra ki runga i a koutou, Te Iwi i arohaina nuitia e au. Na, i runga i taku mahi ka puta nui ai te moni mo koutou a muri atu. Ko te tangata, kaore he hikipene i roto i tana pakete ka whai koura a ia; ko te tangata kaore ona piihi whenua kotahi, ka whai eka a ia. Koia kaore he rapaki, ka riro ki a ia, he whare, he kiki, he kakahu. Ko nga tangata e mea ana kia haere i runga rerewe, ka hangaia ano he rerewe mo ratou. Ko nga tangata, e mea ana, mo nga whapu, hei unga kaipuke, timu, aha ranei, ka nui to ratou he, ki te kore ratou e haere wawe atu ki a ia, whakaatu ki a ia i o ratou mea katoa e hiahia ana kia meatia e ia." Ko nga korero ena a Rae-Totara ki te Iwi Tawhito. UPOKO VIII. No te rongonga o te Iwi Tawhito ki nga korero a Rae-Totara, mihi nui ana ratou ki te pai. Manawa reka ana ratou i tona kupu mo to nui o te moni kia puta mai kia ratou i runga i tona whakahaere i o ratou whenua, i o ratou taonga. Katahi ano ka marama kia ratou te nui o te he a ta Iwi hou e tau ana kia ratou mo to taha ki o ratou whenua. Kihai i roa o whiriwhiri ana, whakaae ana te nuinga o nga tangata o te Iwi Tawhito o taua takiwa ki nga korero katoa a Rae-Totara. Me te whakaae ano kia hoatu o ratou whenua mate, o ratou whenua ora, mo a ratou mea katoa ki a ia, whakahaere ai, pupuri ai, mo ratou. UPOKO IX. Na, i taua whenua i mahi nei a Rae-Totara i tana mahi, he nui nga taniwha o reira. Engari ho tu taniwha ke atu i a Pekehaua, ia Hotupuku, ia Kataore. Ko nga taniwha horo tangata enei o mua. Ko tetahi o nga tino Taniwha o te whenua i noho nei a Rae-Totara, ko tona ingoa ko te HUPI- RIMI KOOTI. Ko taua taniwha he mahi tika anake tana mahi. Ma taua taniwha e ki, kia pena, ka pena,—kia pera, ka pera Kaore i kitea e ia te mahi he. Ko nga iwi katoa i noho ra a Rae-Totara i to ratou kainga e tino wha- karongo ana aua iwi katoa ki ki taua Tani- wha. Ko nga taniwha i raro iho i tenei ko HOKO, ko RETI, ko MOKETE me etahi atu. Ko HOKO, ko RETI, he taniwha ahua pai ano aua taniwha — Ko MOKETE, he taniwha whaiwhakaaro tora ki nga iwi u taua whenua. He taniwha whakaputa moni kia ratou. Otira, ko tona he, he nui rawa te pakeke o ana ritenga katoa. Me ho mea ka hoatu etahi moni ki te tangata, a, me he mea ka kore e whakaho- kitia a tonutia aua moni i te takiwa tonu i whakaritetia ai; mehemea ka whakapuku- riritia ranei a ia, he tino autaia a ia, he tino nanakia, he taniwha horo whenua. Nui atu nga tangata i tae atu ki a ia i mate i runga i te pukuriritanga o taua taniwha o Mokete. Koia ano te take i ahua wehi ai nga tangata mohio ki te wha- katata atu ki a ia, kei mato ratou i a ia, kei horomia e ia o ratou whenua. UPOKO X Riro katoa ana ki te ringaringa o Rae- Totara nga whenua mate, me nga whenua ora o etahi o nga hapu rangatira o te Iwi Tawhito, i runga i nga ritenga whakahaere mo ratou. A, no te rironga mai ki a ia i aua whenua a te Iwi Tawhito, katahi ka haere tonu atu a ia ki te Ana o te taniwha Mokete. </pre>

3 23__2_3.gif 23__2_3.gif 23__2_3.gif 314914 GIF 1280 1598 314914B 23__2_3.gif 23__2_3.gif <img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[srclinkFile]" width="[ImageWidth]" height="[ImageHeight]"> gif 23__2_3_thumb.gif <img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[Thumb]" alt="[Thumb]" width="[ThumbWidth]" height="[ThumbHeight]"> 80 100 jpeg 23__2_3_screen.jpeg <img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[Screen]" width=[ScreenWidth] height=[ScreenHeight]> 401 500 PagedImage Page Three <pre> MATARIKI. Tomo rawa atu a ia ki roto i taua Aua. UPOKO XI Heoi. Ka tohetohe, ka tohetohe a Rae-Totara ki te taniwha ki a Mokete kia hoatu he moni ki a ia. Kaore te taniwha e pai. I ki atu a Mokete ki a ia, "E Rae-Totara E matau ana ahau ki a koe, ki ou mahi kino katoa, ki ou mahi patipati ki te Iwi Tawhito, ki ou mahi tinihanga ki a ratou, mo o ratou whenua. E mohio ana hoki wha Tika, e te Hupuirimi Kooti mo ou hara. UPOKO XII. Pouri Kerekere te ngakau o Rae-Totara ki tenei korero a Te Taniwha ki a ia. Kaore rawa atu he moni a Rae-Totara, hei hoko kai mana, kaore he whare ona kaore he hoiho, kaore he kiki, he aha ranei. Ka haere atu a ia, a, ka hoki atu ano a ia ki tu Taniwha kia Mokete. Ka tahi ka whakaatu atu a Rae-Totara ki te Taniwha i etahi pukapuka he mea tuhituhi ki runga. Ka ki atu Rae-Totara ki te Taniwha, "Tirohia! Kia mohio koe ko enei pukapuka, na Te Iwi Tawhito i tuhi o ratou ingoa ki roto. Kua tukua mai e ratou kia au o ratou whenua katoa, me nga mana whakahaere katoa, me te mea tonu naku tonu ake te whenua. Ka hiahia ahau ki etahi moni, heoi, ka hoatu enei pukapuka e au, ka tahi ka riro mai te moni ki au. Mawai hoki e whakaatu atu ki a ratou He tangata mohio hoki ahau ki nganga kopikopikotanga o te ture." Ka rongo te Taniwha ki enei korero, ka noho puku a ia. Ahua pouri ana a ia ki ena korero a Rae-Totara. He aroha nona ki te Iwi Tawhito, ki te iwi, na ratou i tuku atu o ratou whenua ki te roia-minita. UPOKO XIII. Katahi rawa ka whai kupu tu Taniwha. Ka ki atu a ia kia Rae-Totara, '' Kia mohio koe ka hoatu e au nga moni katoa e hiahiata ana e koe i runga i enei pukapuka tuku a te Iwi Tawhito i o ratou whenua ki a koe. Mau te whakaaro, mau to tikanga kia ratou. Kia mohio ana hoki Koe, ki te kore koe e whakahokimai i aku moni koura katoa e hoatu ana e au kia koe, tera ranei au e hoatu ki a koe i te ra tonu i whakaritetia e tana. Kore rawa atu toku ngakau aroha. Ka hamama toka waha, ka horomia e au nga whenua a te Iwi Ta- whito. Mo ratou, me a ratou tamariki a muri tonu atu te mate. E hara hoki "i au to ratou KAITIAKI." UPOKO XIV Na, tangohia ana e Rae-Totara, nga peeke koura, e hia ranei miriona pauna te moni, e hia ranei, a, haere atu ana. E ngari, puritia ana e Te Taniwha nga pukapuka tuku katoa mo te wa hei whaka- hokitanga mai i nga koura, nga moni katoa i namai a Rae-Totara. UPOKO XV Rekareka ana te manawa o Rae-Totara ki te nuinga o te moni i riro mai ki aia. Katahi ano a ia ka whiwhi ki te moni. Katahi ano ka noho a ia i roto i tetahi whare pai. Katahi ano ia ka haere i runga kiki hoiho ranei. E hika ma, ko Horomia i roto i ana kororia katoa kihai rawa i rite ki a Rae- Totara i nga takiwa e nama ana i nga moni ki te Taniwha Mokete i runga i nga whenua o te Iwi Tawhito. UPOKO XVI "Rekareka, rangi tahi, ko Kararu tona mutunga iho." Pau katoa ia Rae\_Totara nga moni i riro mai ki a ia i te Taniwha Mokete. UPOKO XVII. Tera ano etahi tino Taniwha i tana whenua kaore nei i whakahuatia i konei. Ko tetahi o ratou ko KAIWHAKAATU- HARA tona ingoa. Tetahi ingoa ona, ko NIUPEPA -PEREHI, he taniwha mohio ia. Na, pa mai ana te mataku kia Rae- Totara. Nui rawa atu tonu wehi koi whaaki atu te taniwha Nuipepa-Perehi i ona hara ki tu ao katoa. Tetahi kei whakatika te taniwha tika ko Te Hupirimi Kooti ki te putu i a ia mo ona he. Kihai taua taniwha i aro mai kia Rae-Totara ki ona mahi ranei. UPOKO XVIII. No te taenga atu ki te? ra hei whaka hoki- tanga i nga moni kia Mokete, Aue! Tiro tiro kau una! Tahuri kau ana! Paki paki kau ana ki nga pakeke. Nowhea to pene kotahi? Kua rere noa atu ra hoki te weta o te mahi, o nga whenua hoki. Ko te rarunga tenei o te Iwi Tawhito. Riro ana o ratou whenua katoa ki te Taniwha Mokete hei whakangata i tona puku. E hia ranei poraka nunui i horo- mia o ia, o hia ranei? Mate rawa atu te iwi i te Minita-Roia. UPOKO XIX. Ko te pakanga nui i taua whenua i muri ko te riri a te Taniwha ko Te Hupirimi Kooti kia Rae-Totara, mo ona hara ki runga ki te Iwi Tawhito. A, mate ana ko Rae-Totara. UPOKO XX. No te mutunga o nga korero a Taonga- Ra, katahi ka whiriwhiri te iwi kainga. A, Ka tohe atu ratou ki a ia kia korero atu a tetahi po etahi korero atu mo nga mea i kitea e ia i ona haerenga. Whakaae ana a Te Toonga-Ra. He Korero Tara. Ko te Takuta me nga Tio. Na e noho ana ki tetahi Takuta, tetahi tamaiti tane, e akona ana a ia e Tu Takuta ki nga mahi rongoa, ki etahi mahi Takuta hoki. I whakatika taua Takuta i haere ki te toro) i tetahi turoro. I haere tahi raua ko taua tamaiti. Tae atu raua ki roto kia kite i taua turoro. Ka titiro te Takuta, katahi ka ki atu ki a ia, " E hoa, whatero to arero." Na, no te kitenga o te Takuta i te arero o taua turoro, katahi ka ki atu te Takuta ki a ia " E hoa, akuanei koe ka tino mate rawa atu. I te kai tio koe." Katahi, ka nai te wehi o te turoro. Ka '? wiriwiri tona tinana katoa. No te hokinga atu o te Takuta raua ko tona hoa te tamaiti raka, katahi ka patai atu te tamaiti ki te Takuta; " E hoa, na te aha koe i mohio ai i te kai tio te turoro." Katahi, ka kata atu taua Takuta i a ia "Te take i mohio ai ahau, i kitea e au nga anga e tawheta una i raro i tona moenga.'' Katahi ka noho mohio tamaiti. Na, muri iho i tena, katahi ka tonoa atu te Takuta ki te toro i te turoro ra i etahi rangi noa o muri mai. Te taenga atu te tamaiti ra, ka ui atu a ia ki te turoro. '" E hoa kei te pewhea to mate." Katahi ki atu te tamaiti - ki atu " E hoa, akuanei koe ka mate rawa atu, no te mea, i te kai hoiho koe, ki taku titiro atu ki te ahua o tou arero." Katahi ka tino mataku rawa taua turoro, muri iho ka puku riri. Ka tahi ka whakatika mai nga whanaunga' a taua turoro, me tona wahine, ka pana i taua tamaiti. Ka tahi ka hoki tangi tana tamaiti, ki tona rangatira, ara ki te tino Takuta. Te taenga atu o tiwa. tamaiti ki tona rangatira puhipuhi ana nga kanohi o te tamaiti. Katahi ka patai ano te Takuta ki a ia "E hika, heaha to mate, i puhipuhi na o kanohi? Me te mea tonu i te tangi koe" Katahi ano ka ki atu tana tamaiti ki tona rangatira. "E koro E! He mate tonu. No taku taenga atu kia kite i te turoro, katahi au ka ki atu, kia whatero tona arero. No tona whate- rotanga katahi au ka ki atu. "E hoa, akuanei koe ka tino mate rawa atu. Katahi ka ki mai te turoro ra ki au, na te aha koe i mohio ai. Ka ki atu au, i te kai hoiho koe." Katahi te Takuta ka ki atu ki tona tamaiti. Na te aha koe i - korero pena ki te whakawehi te turoro ra." Katahi te tamaiti ka ki atu. "E hoa he kitenga atu naku i tetahi nohoanga hoiho me te paraire i raro i te moenga ra o te turoro ra. Pena hoki me tahau i ki mai ki au i runga i taku patai ki a koe. "Na te aha koe e mohio ai, i te kai tio te turoro ra." A, ka ki mai ra koe ki au, no te kitenga atu i nga anga i raro i tona moenga. Ka waihoki me tenei, na reira au i mohio ki te korero pena ki taua turoro. Mai ra, ko ahau raru ana ahau te patu. Ki nga tangata Maori katoa o te Motu nei. HE whakaatu tenei kia kite mai koutou i tu whakataunga .1 te Hupirimi Kooti i te whakawa a TAREHA TE MOANANUI rami ko TE RIIHI, Roia. Kotahi tau o tenei whakawa e haere ana i Poneke, a. tao mai ki Nepia. Na, whiri- whiritia ana e te Hupirimi Kooti, kitea ana KO TE RIIHI TE MEA I HE. I TINO WHAKAHENGIA TE RUHI E TE HUPIRIMI KOOTI mo nga moni a Tare- ha i riro kia aia, ani, i puritia e ia—tana kii mo ana, mahi roia, mo nga whenua a Tareha. Na, ki ana Te Hupirimi Kooti, me Tareha hoki, he he tana puritanga e ia-tana taua moni, ara, i te waru rau pauna, i te te kau ma iwa hereni, me etoru kapa-— £819 198 3 (d. Ko tu kupu tenei; i Te Hupirimi Kooti, kia utua e ia, o To Riihi tenei moni 819 193 3d kia Tareha INAIANEI. </pre>

4 23__2_4.gif 23__2_4.gif 23__2_4.gif 281956 GIF 1280 1584 281956B 23__2_4.gif 23__2_4.gif <img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[srclinkFile]" width="[ImageWidth]" height="[ImageHeight]"> gif 23__2_4_thumb.gif <img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[Thumb]" alt="[Thumb]" width="[ThumbWidth]" height="[ThumbHeight]"> 81 100 jpeg 23__2_4_screen.jpeg <img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[Screen]" width=[ScreenWidth] height=[ScreenHeight]> 404 500 PagedImage Page Four <pre> MATARIKI. Kua tae atu hoki kia Te Riihi, i Tura- nganui te tino tono a te Hupirimi Kooti kia utua taua moni—me te kupu hoki a Te Hupirimi Kooti kia Te Ruhi, kaore e tika taua mau i te £819 19s 3d moni a Tareha. I ki ano hoki Te Hupirimi Kooti, Kaore i marama nga mahi i kiia e To Ruhi i mahia e ia ma Tareha. Kaore i marama te ra, te marama, te tau ranei, i mahia ai e i Te Riihi ana mahi mo Tareha. Kaore hoki i marama i mahia ranei taua mahi mo Tareka, mo etahi Maori ke atu ranei. Kaore hoki i marama mo te whenua, mo te ahu ranei, aua mahi a te Riihi. I whakakorea rawatia e Tareha aua mahi a Te Riihi ki runga ki a ia. 1 ki hoki taua kaumatua, kaore rawa a ia i whakatu i a te Ruhi hei mahi i nga mahi mo te taha ki te waru rau pauna. Na, tae noa ki te kai whakamaori a te Riihi o mua, ara, kia Te Waiti kaumatua, he kaiwhakawa hoki ia. Ko taua kupu tenei ki te Hupirimi Kooti, i tino whakakorea rawatia a Te Riihi e Tareha i runga i aua mahi. No muri mai i taua whakakoretanga tohe tonu te Ruhi ki te tono utu kia Tareha, A, kitea ana e Te Hupirimi Kooti, ehe ana te mahi a te Riihi. KATI, KO TE TINO WHAKATAU- NGA TENEI A TE HUPIRIMI KOOTI —ME UTU E TE RUHI. KIA TARE- HA INAIANEI - Na Tareha taua moni ua Te Riihi i pu- puri pokanoa. Na, e haere atu ana tenei panui, i te Tonga nei. E ahu atu ana ki o matou whanaunga ki o matou hoa i te Tai Ra- whiti, a rauna noa te Motu nei. E hoa ma! Kia noho tatou i runga i te matauranga, i te mohiotanga,—Mehemea ka tono tatou ki te tahi roia kia mahia e ia a tatou mahi, tonoa ki a ia, kia mara ma tana utu mo tana mahi i to tuatahi, a, ka tiro atu tatou e pai ana, a, tuhia rawa- tia ki te pukapuka tana whakaaetanga-a- katahi tatou ka whakaae. Tenei, ko te kahu noa i roto i te pouritanga. AUE! E hika ma E! Ka mate tatou! Ka mate tatou! Ko totatou tino takanga tena ki te ahi-whanariki, mamae mutunga kore, ake tonu atu. Kia WIREMU RU RIIHI, no Nepia aia i mua, engari, no Kihi- pane, Papete Pei, inaianei, i roto i te koroni o Nui Tireni, roia, kia WIREMU PERE, kia RIPE- RATA KAHUTU, no taua Papeti Pei, ano raua, he tangata Maori. KIA MOHIO KOUTOU, kia kotahi marama i muri iho i te panuitanga i tenei panui i roto i nga nupepa erua i taia i Kihipane me nga niupepa erua i taia i Poneke, ka hokona e au ka tukuna atu ranei e au kia hokona kia maketetia, nga whenua i whakaatutia i roto i tehaki puka- puka mokete i tuhia i te 26 o nga ra o Pepuere, 1879, (i rehitatia i te tari Rehita Pukapuka i Nepia i raro i te nama 13175). Ko taua pukapuka i waenganui ia koutou o tetahi taha, me au ko PEREHIWA PAAKA, i whakahuatia i raro iho nei o tetahi taha. Na, ka hokona, ka maketetia aua whenua, kite kore koutou e utu mai ki au i nga tino moni pukai i whakatuturitia mai ki au i runga i taua pukapuka mokete, te toenga ranei, me nga inatereti—nga moni whakapiki katoa, e tika ana kia uta ki au i runga i taua puka- puka mokete. Na, tenei ano hoki tetahi, kia mohio koutou, ko te take i tukuna atu e au tenei panui kia panuitia, koia tenei,—ara—kaore ano koutou i utu mai ki au i nga tino moni pukai me nga moni inatereti—nga moni whakapiki i whakaaetia i runga i nga ritenga i whakaatutia i roto i taua pukapuka mokete. I tuhia i tenei te 12 o nga ra o Maehe 1881. NA PEREHIWA PAAKA. Hiu J. WIINI. Roia, Kihipane. KI O MAUA HOA MAORI O TE TAI RAWHITI. Ehoa ma,—Tena koutou kua tae ki te takiwa pupuhi manu. Na, Kanui te manu o tenei tau. Ka nui te momona. Kati Kia kaha koutou ki te pupuhi manu i tenei tau. Ki te hiahia koutou ki te Paura, ki te Hota, ki te Tingara, me haere mai koutou ki te whare maitai o Panera rana ko Paerana hoko ai. Kei a maua hoki nga pu tino pai, hei pupuhi manu, he pu tupara, he pu haki mana, me etahi tu pu atu. Mehemea e hia- hia ana koutou kia whakapaitia a koutou pu me haere mai ano koutou ki a Panera raua ko Paerana. He maha hoki nga pu kei a maua. He ngawari te utu. Kia mohio koutou me haere mai koutou kia maua, kia Panera raua ko Paerana i te whare maita i Kihipane. Ko te tino whare tenei o te Tai Rawhiti hei hoko i nga Paura, Hota, Tingara, Pu, me aua tu mea katoa. Kei a maua hoki nga Kakahu Wahine, Kakahu tane, Kakahu tamariki nga hu tane nga hu wahine me nga nohoanga tane nohoanga wa- hine, me te Te Huka, Paraoa. Kei a maua hoki nga parau, nga rakuraku me aua tu mea katoa hei mahi paamu. ENGAWARI ANA TE UTU, Kei wareware koutou, na o koutou hoa, na PANERA RAUA KO PAERANA, I TE WHARE MAITAI, KIHIPANE. TE HOKO O WHATAUPOKO Ka tino hokona rawatia 12,400 nga eka o Whataupoko Poraka, nui atu, iti iho ranei. Ko taua whenua e takoto ana i te takiwa o Papati Pei, e tutata ana ki te taone o Kihi- pane. Ko tenei hoko i runga i te tono o Paaka, te kaitango mokete. Ka haere hoki tenei hoko i ronga i te whakahaere o te Kai Rehi- ta o te Hupirimi Kooti i Nepia i raro i nga tikanga o te Tare whakatikatika i te ture hoko whenua, 1860, i raro hoki i nga tikanga o te Ture, 1870, e whakamana ana i nga kai- tango mokete ki te hoko i nga whenua i moketetia kia ratou. Na, kua tae atu te tono ki a PITI raua ko PENETI, na Paora A. F. Paata, kai Rehita o te Hupirimi Kooti o Nepia i tuku atu taua tono kia raua I RUNGA I TE WHAKAAE- TANGA o ke kaitango o te mokete, e kia ho- kona, kia maketetia nuitia i ta raua whare makete i te taone o Kihipane a TE PARAIRE, te 29 o nga ra o APEREIRA, 1881, i te rua haora me te hawhe i muri iho i te tina. WAHI TUATAHI e hokona ana. Katoa o taua piihi whenua tona nuinga 12, 400 nga eka, nui atu iti iho ranei, tetahi wahi o WHATAUPOKO, i te takiwa o Turanga, Papati Pei. Koia te whenua i whakahuatia i roto i tetahi puka- puka, a, i raro i te mana o taua pukapuka, i runga hoki i ana tikanga e hokona ana e te kai tango i te Mokete e PAAKA, taua whenua KO TE WAHI TUARUA. Te whaitaketanga, me te paanga, tera e riro mai ki te kai tango i te mokete i runga i tetahi kotahi mano eka kaore i uru ki roto ki te 12, 400, i muri mai i te utunga atu i nga moni 6500 me nga inatereti i whakatu turutia ki tetahi tangata ke (kote wahi tenei e mohiotia ana kei a Makitanara) e nga kai tuku i te mokete. KO WHATAUPOKO Ko tenei whenua e hokona aua i runga i te tono a PAAKA e takoto ana ki te hangai- tanga ki te taone, a, ko te awa o Waimate te rohe i Waenganui i taua whenua, me nga whenua e mohiotia nuitia ana ko Pouawa me Kaiti. Ko nga ritenga enei mo te hoko. Kotahi wahi o nga wahanga e wha o te moni, ara tetahi koata ha utua tonutia i te takiwa tonu ka hokona te whenua ko WHATAUPOKO Ko te toenga o te moni me utu i te whakao- tinga o te pukapuka tuku i roto, i nga ra i whakaritetia i runga i nga tikanga o te hoko. Ko nga tangata e hiahia ana ki te patai mo nga tikanga mo te taha ki te hoko. me ui atu ratou ki te Roia mo Paaka i Kihipane ara kia. H. J. WIINI. Roia, Kihipane. </pre>