MATARIKI.

koutou—Kaore—he mea ke, kia whiwhi
ko ratou, kia mate ko koutou.

Heoi. Kia tupato i te wa e taea ana;

kei maro tonu te haere, te whai okioki-
nga, te aha.

Whakakorea atu nga tikanga Kaitiaki
inaianei tonu kei taka rawa ake ki ona
ra a pouri nei, kua tureiti, te whai mahara.


Rae-Totara.

Rae-Totara. He korero tara mo nga
tamariki.

UPOKO I.

Tena, ka noho matou, a, ka tahi ratou
ka haere ki te moana ki te hi ika. Hi ana,
a, ka ahiahi ka hoki mai. To matou unga
mai ki uta ka totoia o matou waka ki
tahaki. Ka tahi matou ka haere ki te
kainga, me a matou ika. Haere atu ana, e
ka ana nga hangi. Ka tae atu hoki nga
ika, a, ka whakataona. Ka tao nga umu,
ka tahi ka hui matou ki roto ki te whare
runanga.

Ka rokohanga atu o matou tetahi
kaumatua, ko Te Toonga Ra tona ingoa,
e korero ana tona korero ki te iwi kainga.
Ka tae Ia tenei kupu, nana, " E hikama, i
au e haere ana i te whenua i mua ra; ka
rongo au i te korero mo tetahi tangata i
whakaturia hei minita karakia.

Na, mahi ana taua minita i taua mahi.
A, kitea ana e tona hahi, tona he. Ka tahi
ka nui te riri o nga tangata ki a ia. Ka
tahi a ia ka whakatakatia  ki raro i te torona.
Na, E hika ma, ka hinga taua tangata i
runga i tona mahi karakia.

Ko te ingoa o taua tangata ko RAE-
TOTARA.

UPOKO II.

No te mutunga o te mahi a, Rae-Totara i
reto o te hahi, katahi pa mai te wehi ki a
ia. Katahi ka whakaaro a ia, " Me pehea
ra, he oranga moku, ina hoki, kua hinga au
i era i mahi karakia oku."

UPOKO III.

Na, i tahuri a ia kite mahi roia, ma reira
ka whiwhi ai ki tatahi oranga mona. Na,
mahi ana a ia i tana mahi. Kitea ana e
nga tangata o tona iwi he he ana mahi.

No te mohiotanga o nga tangata o tona

 iwi ki a ia, katahi ka riri atu ratou ki a ia.
Katahi ka omaoma haere a ia ki ia kainga,
ki ia kainga. Na wai ra hoha noa iho taua
roia i te nui o te whakatete ki a ia. Kaore
he taunga iho mo ona waewae i te nui o te
riri.

UPOKO IV.
Na, i te whenua i mahi ai taua roia.

minita i tana mahi roia, e rua nga tino iwi e
noho ana i* reira. Ko te Iwi Tawhito, ko
te Iwi Hou. No te Iwi Hou Rae-Totara.
Otira kihai tona iwi ake i whakaaro nui ki
a ia. Kua marama hoki te take.

Katahi ka pena te whakaaro a Rae-Totara

Kua mutu taku mahi minita. Kua kore

toku iwi i pai mai ki au, hei kaiwhakaako
mo ratou i runga i taku mahi roia. Heoi.
Me pehea ra ahau."

UPOKO V.

Ko taua iwi ko Iwi Tawhito nui noa atu
to ratou, matauranga ki o ratou tikanga
whakahaere, ki o ratou ture ake Otira,
ngaro ana ia ratou etahi o nga tikanga nui
o te Iwi Hou, koia hoki te tino iwi o aua
iwi erua.

Na, whakatika ana a Rae - Totara,
whakaaro ana a ia i roto i aia, '"Kaore toku
iwi ake i pai mai ki au hei minita hei kai
whakaako ranei mo ratou. Heoi ka huri
au ki te Iwi Tawhito ki te Iwi kaore ano
mohio ki te kino o taku Iwi ki au."

A haere atu ana a ia ki tetahi wahi ke, i
roto i te Iwi Tawhito kauhau ai. Ko tona
arero tona hoari.

Ka mea atu aia ki te Iwi Tawhito i te
kino o te mahi a tona iwi kia ratou. I mea
atu ano hoki a ia kua tinihangatia ratou o
te Iwi Hou, ara etahi o tona iwi ake. Ki
tana ki i whanakotia  e etahi o ratou nga
whenua o te Iwi Tawhito he kore kaore
ratou e mohio ki nga ture o to Iwi Hou.

A, tetahi ki ano ana, koia ko Rae-Totara
te tangata kaha ki te whakaora i o ratou
whenua mate, ara i nga whenua i tangohia
hetia etona iwi ia ratou. I ki atu ano hoki
a ia Ko te Atua Kaha Rawa tona hoa
tautoko, ma te Atua a ia e whakakaha i
runga i tana mahi whakatika i nga he o
mua.

UPOKO VI.

Na, i to takiwa i uru ai a Rae-Totara i
roto i nga mahi kauhau ki te Iwi Tawhito,
kei te noho marire tatou, tena hapu i tona
kainga, tena hapu i tona kainga.

Kaore ho tangata i te mato. Erangi he
torutoru ratou i te noho whakatete ki
tetahi tangata kotahi o te Iwi mohio, mo
etahi whenua. E ki ana tetahi nana etahi
wahi o aua whenua; ki ta tetahi i ki
na ratou. Otira, ko te iwi nui tonu, ora noa
atu ratou i taua takiwa. Nui noa atu te
whenua hei kainga noho mo ratou me o
ratou tamariki i muri ia ratou

UPOKO VII

Pena ana te ahua o nga ritenga i te wa i
whakatika ai a Rae-Totara ki te mahi whai-
korero ki te Iwi Tawhito, ki to whakaora
i o ratou mate.

Korero nui ana a ia kia ratou. Huihui
mai ana nga hapu katoa o taua iwi ki te
whakarongo ki ana korero.

Ko te tu o ana korero katoa koia tenei.
" Ehoa ma o te Iwi Tawhito! Ka nui to
koutou mate, ara, o koutou whenua.
Kaore koutou e mohio ko enei papa whenua
pai e whakaarohia ana e koutou kua riro
ki te Iwi Mohio, a, e nohoia ano hoki e
ratou, Na Koutou tonu ake aua whenua, nga
whenua o koutou tipuna. He he te noho a
taua iwi ki runga ki a koutou whenua.
Maku o koutou whenua e whakaora e
whakahoki.

Me tuku mai ki au te whakahaere kia
whiti mai ano te ra ki runga i a koutou,
Te Iwi i arohaina nuitia e au. Na, i runga
i taku mahi ka puta nui ai te moni mo
koutou a muri atu. Ko te tangata, kaore
he hikipene i roto i tana pakete ka whai

koura a ia; ko te tangata kaore ona piihi
whenua kotahi, ka whai eka a ia. Koia
kaore he rapaki, ka riro ki a ia, he whare,
he kiki, he kakahu. Ko nga tangata e
mea ana kia haere i runga rerewe, ka
hangaia ano he rerewe mo ratou. Ko nga
tangata, e mea ana, mo nga whapu, hei
unga kaipuke, timu, aha ranei, ka nui to
ratou he, ki te kore ratou e haere wawe atu
ki a ia, whakaatu ki a ia i o ratou mea
katoa e hiahia ana kia meatia e ia."

Ko nga korero ena a Rae-Totara ki te
Iwi Tawhito.

UPOKO VIII.

No te rongonga o te Iwi Tawhito ki nga
korero a Rae-Totara, mihi nui ana ratou ki
te pai.

Manawa reka ana ratou i tona kupu mo
to nui o te moni kia puta mai kia ratou i
runga i tona whakahaere i o ratou whenua,
i o ratou taonga. Katahi ano ka marama
kia ratou te nui o te he a ta Iwi hou e tau
ana kia ratou mo to taha ki o ratou
whenua.

Kihai i roa o whiriwhiri ana, whakaae
ana te nuinga o nga tangata o te Iwi
Tawhito o taua takiwa ki nga korero katoa
a Rae-Totara. Me te whakaae ano kia
hoatu o ratou whenua mate, o ratou whenua
ora, mo a ratou mea katoa ki a ia,
whakahaere ai, pupuri ai, mo ratou.

UPOKO IX.

Na, i taua whenua i mahi nei a Rae-Totara
i tana mahi, he nui nga taniwha o reira.
Engari ho tu taniwha ke atu i a Pekehaua,
ia Hotupuku, ia Kataore. Ko nga taniwha
horo tangata enei o mua. Ko tetahi o nga
tino Taniwha o te whenua i noho nei a
Rae-Totara, ko tona ingoa ko te HUPI-
RIMI KOOTI. Ko taua taniwha he mahi
tika anake tana mahi. Ma taua taniwha
e ki, kia pena, ka pena,—kia
pera, ka pera Kaore i kitea e ia te
mahi he. Ko nga iwi katoa i noho ra a
Rae-Totara i to ratou kainga e tino wha-
karongo ana aua iwi katoa ki ki taua Tani-

wha. Ko nga taniwha i raro iho i tenei
ko HOKO, ko RETI, ko MOKETE me etahi
atu. Ko HOKO, ko RETI, he taniwha ahua
pai ano aua taniwha — Ko MOKETE, he
taniwha whaiwhakaaro tora ki nga iwi u
taua whenua. He taniwha whakaputa
moni kia ratou. Otira, ko tona he, he nui
rawa te pakeke o ana ritenga katoa.

Me ho mea ka hoatu etahi moni ki te
tangata, a, me he mea ka kore e whakaho- 
kitia a tonutia aua moni i te takiwa tonu i
whakaritetia ai; mehemea ka whakapuku-
riritia ranei a ia, he tino autaia a ia, he tino
nanakia, he taniwha horo whenua.

Nui atu nga tangata i tae atu ki a ia i
mate i runga i te pukuriritanga o taua
taniwha o Mokete. Koia ano te take i
ahua wehi ai nga tangata mohio ki te wha-
katata atu ki a ia, kei mato ratou i a ia, kei
horomia e ia o ratou whenua.

UPOKO X

Riro katoa ana ki te ringaringa o Rae-

Totara nga whenua mate, me nga whenua
ora o etahi o nga hapu rangatira o te Iwi
Tawhito, i runga i nga ritenga whakahaere
mo ratou.

A, no te rironga mai ki a ia i aua whenua
a te Iwi Tawhito, katahi ka haere tonu atu
a ia ki te Ana o te taniwha Mokete.