| 1 | MATARIKI.
|
|---|
| 2 |
|
|---|
| 3 | Kua tae atu hoki kia Te Riihi, i Tura-
|
|---|
| 4 | nganui te tino tono a te Hupirimi Kooti
|
|---|
| 5 | kia utua taua monime te kupu hoki
|
|---|
| 6 | a Te Hupirimi Kooti kia Te Ruhi, kaore e
|
|---|
| 7 | tika taua mau i te £819 19s 3d moni a
|
|---|
| 8 | Tareha.
|
|---|
| 9 |
|
|---|
| 10 | I ki ano hoki Te Hupirimi Kooti,
|
|---|
| 11 |
|
|---|
| 12 | Kaore i marama nga mahi i kiia e To
|
|---|
| 13 | Ruhi i mahia e ia ma Tareha.
|
|---|
| 14 |
|
|---|
| 15 | Kaore i marama te ra, te marama, te tau
|
|---|
| 16 | ranei, i mahia ai e i Te Riihi ana mahi mo
|
|---|
| 17 | Tareha.
|
|---|
| 18 |
|
|---|
| 19 | Kaore hoki i marama i mahia ranei taua
|
|---|
| 20 | mahi mo Tareka, mo etahi Maori ke atu
|
|---|
| 21 | ranei.
|
|---|
| 22 |
|
|---|
| 23 | Kaore hoki i marama mo te
|
|---|
| 24 | whenua, mo te ahu ranei, aua
|
|---|
| 25 | mahi a te Riihi.
|
|---|
| 26 |
|
|---|
| 27 | I whakakorea rawatia e Tareha aua mahi
|
|---|
| 28 | a Te Riihi ki runga ki a ia. 1 ki hoki taua
|
|---|
| 29 | kaumatua, kaore rawa a ia i whakatu i a te
|
|---|
| 30 | Ruhi hei mahi i nga mahi mo te taha ki te
|
|---|
| 31 | waru rau pauna. Na, tae noa ki te kai
|
|---|
| 32 |
|
|---|
| 33 | whakamaori a te Riihi o mua, ara, kia Te
|
|---|
| 34 | Waiti kaumatua, he kaiwhakawa hoki ia.
|
|---|
| 35 | Ko taua kupu tenei ki te Hupirimi Kooti,
|
|---|
| 36 | i tino whakakorea rawatia a Te Riihi e
|
|---|
| 37 | Tareha i runga i aua mahi.
|
|---|
| 38 |
|
|---|
| 39 | No muri mai i taua whakakoretanga
|
|---|
| 40 | tohe tonu te Ruhi ki te tono utu kia
|
|---|
| 41 | Tareha, A, kitea ana e Te Hupirimi Kooti,
|
|---|
| 42 | ehe ana te mahi a te Riihi.
|
|---|
| 43 |
|
|---|
| 44 | KATI, KO TE TINO WHAKATAU-
|
|---|
| 45 | NGA TENEI A TE HUPIRIMI KOOTI
|
|---|
| 46 | ME UTU E TE RUHI. KIA TARE-
|
|---|
| 47 | HA INAIANEI -
|
|---|
| 48 |
|
|---|
| 49 | Na Tareha taua moni ua Te Riihi i pu-
|
|---|
| 50 | puri pokanoa.
|
|---|
| 51 |
|
|---|
| 52 | Na, e haere atu ana tenei panui, i te
|
|---|
| 53 | Tonga nei. E ahu atu ana ki o matou
|
|---|
| 54 | whanaunga ki o matou hoa i te Tai Ra-
|
|---|
| 55 | whiti, a rauna noa te Motu nei.
|
|---|
| 56 |
|
|---|
| 57 | E hoa ma! Kia noho tatou i runga i
|
|---|
| 58 | te matauranga, i te mohiotanga,Mehemea
|
|---|
| 59 | ka tono tatou ki te tahi roia kia mahia
|
|---|
| 60 | e ia a tatou mahi, tonoa ki a ia, kia mara
|
|---|
| 61 |
|
|---|
| 62 | ma tana utu mo tana mahi i to tuatahi, a,
|
|---|
| 63 | ka tiro atu tatou e pai ana, a, tuhia rawa-
|
|---|
| 64 | tia ki te pukapuka tana whakaaetanga-a-
|
|---|
| 65 | katahi tatou ka whakaae. Tenei, ko te
|
|---|
| 66 | kahu noa i roto i te pouritanga. AUE!
|
|---|
| 67 | E hika ma E! Ka mate tatou! Ka mate
|
|---|
| 68 | tatou! Ko totatou tino takanga tena ki
|
|---|
| 69 | te ahi-whanariki, mamae mutunga kore,
|
|---|
| 70 | ake tonu atu.
|
|---|
| 71 |
|
|---|
| 72 | Kia WIREMU RU RIIHI, no
|
|---|
| 73 | Nepia aia i mua, engari, no Kihi-
|
|---|
| 74 | pane, Papete Pei, inaianei, i roto
|
|---|
| 75 | i te koroni o Nui Tireni, roia, kia
|
|---|
| 76 | WIREMU PERE, kia RIPE-
|
|---|
| 77 | RATA KAHUTU, no taua
|
|---|
| 78 | Papeti Pei, ano raua, he tangata
|
|---|
| 79 | Maori.
|
|---|
| 80 |
|
|---|
| 81 | KIA MOHIO KOUTOU, kia kotahi
|
|---|
| 82 | marama i muri iho i te panuitanga
|
|---|
| 83 | i tenei panui i roto i nga nupepa erua i taia
|
|---|
| 84 | i Kihipane me nga niupepa erua i taia i
|
|---|
| 85 | Poneke, ka hokona e au ka tukuna atu
|
|---|
| 86 | ranei e au kia hokona kia maketetia, nga
|
|---|
| 87 | whenua i whakaatutia i roto i tehaki puka-
|
|---|
| 88 | puka mokete i tuhia i te 26 o nga ra o Pepuere,
|
|---|
| 89 | 1879, (i rehitatia i te tari Rehita Pukapuka
|
|---|
| 90 | i Nepia i raro i te nama 13175). Ko taua
|
|---|
| 91 | pukapuka i waenganui ia koutou o tetahi
|
|---|
| 92 | taha, me au ko PEREHIWA PAAKA, i
|
|---|
| 93 | whakahuatia i raro iho nei o tetahi taha.
|
|---|
| 94 | Na, ka hokona, ka maketetia aua whenua,
|
|---|
| 95 | kite kore koutou e utu mai ki au i nga tino
|
|---|
| 96 | moni pukai i whakatuturitia mai ki au i runga
|
|---|
| 97 | i taua pukapuka mokete, te toenga ranei, me
|
|---|
| 98 | nga inateretinga moni whakapiki katoa,
|
|---|
| 99 | e tika ana kia uta ki au i runga i taua puka-
|
|---|
| 100 | puka mokete.
|
|---|
| 101 |
|
|---|
| 102 | Na, tenei ano hoki tetahi, kia mohio
|
|---|
| 103 | koutou, ko te take i tukuna atu e au tenei
|
|---|
| 104 | panui kia panuitia, koia tenei,arakaore
|
|---|
| 105 | ano koutou i utu mai ki au i nga tino moni
|
|---|
| 106 | pukai me nga moni inateretinga moni
|
|---|
| 107 | whakapiki i whakaaetia i runga i nga ritenga
|
|---|
| 108 | i whakaatutia i roto i taua pukapuka mokete.
|
|---|
| 109 |
|
|---|
| 110 | I tuhia i tenei te 12 o nga ra o Maehe
|
|---|
| 111 | 1881.
|
|---|
| 112 |
|
|---|
| 113 | NA PEREHIWA PAAKA.
|
|---|
| 114 | Hiu J. WIINI.
|
|---|
| 115 | Roia, Kihipane.
|
|---|
| 116 |
|
|---|
| 117 | KI O MAUA HOA MAORI O TE TAI
|
|---|
| 118 | RAWHITI.
|
|---|
| 119 |
|
|---|
| 120 | Ehoa ma,Tena koutou kua tae ki te
|
|---|
| 121 | takiwa pupuhi manu. Na, Kanui te manu
|
|---|
| 122 | o tenei tau. Ka nui te momona. Kati Kia
|
|---|
| 123 | kaha koutou ki te pupuhi manu i tenei tau.
|
|---|
| 124 | Ki te hiahia koutou ki te Paura, ki te Hota,
|
|---|
| 125 | ki te Tingara, me haere mai koutou ki te
|
|---|
| 126 | whare maitai o Panera rana ko Paerana hoko
|
|---|
| 127 | ai. Kei a maua hoki nga pu tino pai, hei
|
|---|
| 128 | pupuhi manu, he pu tupara, he pu haki
|
|---|
| 129 | mana, me etahi tu pu atu. Mehemea e hia-
|
|---|
| 130 | hia ana koutou kia whakapaitia a koutou pu
|
|---|
| 131 | me haere mai ano koutou ki a Panera raua
|
|---|
| 132 | ko Paerana. He maha hoki nga pu kei a
|
|---|
| 133 | maua. He ngawari te utu. Kia mohio
|
|---|
| 134 | koutou me haere mai koutou kia maua, kia
|
|---|
| 135 | Panera raua ko Paerana i te whare maita
|
|---|
| 136 | i Kihipane. Ko te tino whare tenei o te
|
|---|
| 137 | Tai Rawhiti hei hoko i nga Paura, Hota,
|
|---|
| 138 | Tingara, Pu, me aua tu mea katoa. Kei a
|
|---|
| 139 | maua hoki nga Kakahu Wahine, Kakahu
|
|---|
| 140 | tane, Kakahu tamariki nga hu tane nga hu
|
|---|
| 141 | wahine me nga nohoanga tane nohoanga wa-
|
|---|
| 142 | hine, me te Te Huka, Paraoa. Kei a maua
|
|---|
| 143 | hoki nga parau, nga rakuraku me aua tu
|
|---|
| 144 | mea katoa hei mahi paamu.
|
|---|
| 145 |
|
|---|
| 146 | ENGAWARI ANA TE UTU,
|
|---|
| 147 |
|
|---|
| 148 | Kei wareware koutou, na o koutou hoa, na
|
|---|
| 149 | PANERA RAUA KO PAERANA,
|
|---|
| 150 | I TE WHARE MAITAI,
|
|---|
| 151 | KIHIPANE.
|
|---|
| 152 |
|
|---|
| 153 | TE HOKO O WHATAUPOKO
|
|---|
| 154 | Ka tino hokona rawatia
|
|---|
| 155 |
|
|---|
| 156 | 12,400 nga eka o Whataupoko
|
|---|
| 157 | Poraka, nui atu, iti iho
|
|---|
| 158 | ranei.
|
|---|
| 159 |
|
|---|
| 160 | Ko taua whenua e takoto ana i te takiwa
|
|---|
| 161 | o Papati Pei, e tutata ana ki te taone o Kihi-
|
|---|
| 162 | pane.
|
|---|
| 163 |
|
|---|
| 164 | Ko tenei hoko i runga i te tono o Paaka,
|
|---|
| 165 | te kaitango mokete. Ka haere hoki tenei
|
|---|
| 166 | hoko i ronga i te whakahaere o te Kai Rehi-
|
|---|
| 167 | ta o te Hupirimi Kooti i Nepia i raro i nga
|
|---|
| 168 | tikanga o te Tare whakatikatika i te ture
|
|---|
| 169 | hoko whenua, 1860, i raro hoki i nga tikanga
|
|---|
| 170 | o te Ture, 1870, e whakamana ana i nga kai-
|
|---|
| 171 | tango mokete ki te hoko i nga whenua i
|
|---|
| 172 | moketetia kia ratou.
|
|---|
| 173 |
|
|---|
| 174 | Na, kua tae atu te tono ki a PITI raua ko
|
|---|
| 175 | PENETI, na Paora A. F. Paata, kai Rehita
|
|---|
| 176 | o te Hupirimi Kooti o Nepia i tuku atu taua
|
|---|
| 177 | tono kia raua I RUNGA I TE WHAKAAE-
|
|---|
| 178 | TANGA o ke kaitango o te mokete, e kia ho-
|
|---|
| 179 | kona, kia maketetia nuitia i ta raua
|
|---|
| 180 | whare makete i te taone o Kihipane a
|
|---|
| 181 | TE PARAIRE, te 29 o nga ra o APEREIRA,
|
|---|
| 182 | 1881, i te rua haora me te hawhe i muri iho
|
|---|
| 183 | i te tina.
|
|---|
| 184 |
|
|---|
| 185 | WAHI TUATAHI e hokona ana.
|
|---|
| 186 | Katoa o taua piihi whenua tona nuinga
|
|---|
| 187 | 12, 400 nga eka, nui atu iti iho ranei, tetahi
|
|---|
| 188 | wahi o
|
|---|
| 189 |
|
|---|
| 190 | WHATAUPOKO,
|
|---|
| 191 |
|
|---|
| 192 | i te takiwa o Turanga, Papati Pei. Koia te
|
|---|
| 193 | whenua i whakahuatia i roto i tetahi puka-
|
|---|
| 194 | puka, a, i raro i te mana o taua pukapuka, i
|
|---|
| 195 | runga hoki i ana tikanga e hokona ana e te
|
|---|
| 196 | kai tango i te Mokete e PAAKA, taua whenua
|
|---|
| 197 |
|
|---|
| 198 | KO TE WAHI TUARUA.
|
|---|
| 199 |
|
|---|
| 200 | Te whaitaketanga, me te paanga, tera e
|
|---|
| 201 | riro mai ki te kai tango i te mokete i runga
|
|---|
| 202 | i tetahi kotahi mano eka kaore i uru ki roto
|
|---|
| 203 | ki te 12, 400, i muri mai i te utunga atu i nga
|
|---|
| 204 | moni 6500 me nga inatereti i whakatu
|
|---|
| 205 | turutia ki tetahi tangata ke (kote wahi tenei
|
|---|
| 206 | e mohiotia ana kei a Makitanara) e nga kai
|
|---|
| 207 | tuku i te mokete.
|
|---|
| 208 |
|
|---|
| 209 | KO WHATAUPOKO
|
|---|
| 210 |
|
|---|
| 211 | Ko tenei whenua e hokona aua i runga i te
|
|---|
| 212 | tono a PAAKA e takoto ana ki te hangai-
|
|---|
| 213 | tanga ki te taone, a, ko te awa o Waimate
|
|---|
| 214 | te rohe i Waenganui i taua whenua, me nga
|
|---|
| 215 | whenua e mohiotia nuitia ana ko Pouawa me
|
|---|
| 216 | Kaiti.
|
|---|
| 217 |
|
|---|
| 218 | Ko nga ritenga enei mo te hoko. Kotahi
|
|---|
| 219 | wahi o nga wahanga e wha o te moni, ara
|
|---|
| 220 | tetahi koata ha utua tonutia i te takiwa tonu
|
|---|
| 221 | ka hokona te whenua ko WHATAUPOKO
|
|---|
| 222 | Ko te toenga o te moni me utu i te whakao-
|
|---|
| 223 | tinga o te pukapuka tuku i roto, i nga ra i
|
|---|
| 224 | whakaritetia i runga i nga tikanga o te hoko.
|
|---|
| 225 |
|
|---|
| 226 | Ko nga tangata e hiahia ana ki te patai mo
|
|---|
| 227 | nga tikanga mo te taha ki te hoko. me ui
|
|---|
| 228 | atu ratou ki te Roia mo Paaka i Kihipane
|
|---|
| 229 | ara kia.
|
|---|
| 230 |
|
|---|
| 231 | H. J. WIINI.
|
|---|
| 232 |
|
|---|
| 233 | Roia, Kihipane. |
|---|
