1 | <?xml version="1.0" encoding="utf-8" standalone="no"?>
|
---|
2 | <!DOCTYPE Archive SYSTEM "https://greenstone.org/dtd/Archive/1.0/Archive.dtd">
|
---|
3 | <Archive>
|
---|
4 | <Section>
|
---|
5 | <Description>
|
---|
6 | <Metadata name="gsdlsourcefilename">import/xml/23/23__1.item</Metadata>
|
---|
7 | <Metadata name="gsdlsourcefilerenamemethod">url</Metadata>
|
---|
8 | <Metadata name="gsdldoctype">indexed_doc</Metadata>
|
---|
9 | <Metadata name="Source">23__1.item</Metadata>
|
---|
10 | <Metadata name="SourceFile">23__1.item</Metadata>
|
---|
11 | <Metadata name="Title">Matariki 1881</Metadata>
|
---|
12 | <Metadata name="Date">18810423</Metadata>
|
---|
13 | <Metadata name="Number">1</Metadata>
|
---|
14 | <Metadata name="NumPages">6</Metadata>
|
---|
15 | <Metadata name="gsdlthistype">hierarchy</Metadata>
|
---|
16 | <Metadata name="MaxImageWidth">1280</Metadata>
|
---|
17 | <Metadata name="MaxImageHeight">1570</Metadata>
|
---|
18 | <Metadata name="Plugin">PagedImagePlugin</Metadata>
|
---|
19 | <Metadata name="FileFormat">PagedImage</Metadata>
|
---|
20 | <Metadata name="Identifier">HASHc0581facd370dbe6bee9ee</Metadata>
|
---|
21 | <Metadata name="lastmodified">1669447500</Metadata>
|
---|
22 | <Metadata name="lastmodifieddate">20221126</Metadata>
|
---|
23 | <Metadata name="oailastmodified">1669447501</Metadata>
|
---|
24 | <Metadata name="oailastmodifieddate">20221126</Metadata>
|
---|
25 | <Metadata name="assocfilepath">HASHc058.dir</Metadata>
|
---|
26 | <Metadata name="gsdlassocfile">23__1_1.gif:image/gif:</Metadata>
|
---|
27 | <Metadata name="gsdlassocfile">23__1_1_thumb.gif:image/gif:</Metadata>
|
---|
28 | <Metadata name="gsdlassocfile">23__1_1_screen.jpeg:image/jpeg:</Metadata>
|
---|
29 | <Metadata name="gsdlassocfile">23__1_2.gif:image/gif:</Metadata>
|
---|
30 | <Metadata name="gsdlassocfile">23__1_2_thumb.gif:image/gif:</Metadata>
|
---|
31 | <Metadata name="gsdlassocfile">23__1_2_screen.jpeg:image/jpeg:</Metadata>
|
---|
32 | <Metadata name="gsdlassocfile">23__1_3.gif:image/gif:</Metadata>
|
---|
33 | <Metadata name="gsdlassocfile">23__1_3_thumb.gif:image/gif:</Metadata>
|
---|
34 | <Metadata name="gsdlassocfile">23__1_3_screen.jpeg:image/jpeg:</Metadata>
|
---|
35 | </Description>
|
---|
36 | <Content></Content>
|
---|
37 | <Section>
|
---|
38 | <Description>
|
---|
39 | <Metadata name="NoText">1</Metadata>
|
---|
40 | <Metadata name="Title">Supplementary Material</Metadata>
|
---|
41 | </Description>
|
---|
42 | <Content>This document has no text.</Content>
|
---|
43 | <Section>
|
---|
44 | <Description>
|
---|
45 | <Metadata name="Title">Abstract</Metadata>
|
---|
46 | </Description>
|
---|
47 | <Content><pre>
|
---|
48 | Matariki
|
---|
49 |
|
---|
50 | Editorial explaining the principle of the newspaper as to be an
|
---|
51 | evening star watching and reporting the deeds of the land-hungry.
|
---|
52 |
|
---|
53 | Advises that Maori who possess crown grants should retain those lands
|
---|
54 | in individual titles rather than place them in trusteeship with a
|
---|
55 | committee, trust or company because the lands will be sold with all
|
---|
56 | their resources.
|
---|
57 |
|
---|
58 | A new law for trustees
|
---|
59 |
|
---|
60 | Subtitled: A defence against wrong. Reports an article from the
|
---|
61 | Herald of Gisborne concerning the devastation brought on Maori from
|
---|
62 | misdeeds by trustees of the land. Describes the introduction of
|
---|
63 | legislation regarding succession by a public trust, to land formerly
|
---|
64 | possessed by those who left no will.
|
---|
65 |
|
---|
66 | Judgement of the Supreme Court regarding Pouawa
|
---|
67 |
|
---|
68 | Report of a court case against Te Riihi [William Lee Rees] and two
|
---|
69 | associates who acted as trustees for the Maori land block known as
|
---|
70 | Pouawa. Case overseen by Judges Te Hiira and Oparaina, and assessor
|
---|
71 | Retireti Tapihana [Tapsell]. Judgement against the defendants with Te
|
---|
72 | Riihi appealing to the Supreme Court, which supports the Maori Land
|
---|
73 | Court judgement.
|
---|
74 |
|
---|
75 | A spider web
|
---|
76 |
|
---|
77 | Discussion of new legislation for corporatising Maori land, which is
|
---|
78 | described as a Pakeha wrong.
|
---|
79 |
|
---|
80 | To all the Maori people of this land
|
---|
81 |
|
---|
82 | Notice of the Supreme Court judgement regarding the case between
|
---|
83 | Tareha Te Moananui and Te Riihi [William Lee Rees], concerning Rees
|
---|
84 | charging Tareha 819pounds 19s 3d as legal costs in relation to land.
|
---|
85 | Judgement made against Rees, who is ordered to repay the amount
|
---|
86 | immediately. Writer requests readers submit names of ethical lawyers.
|
---|
87 |
|
---|
88 | To our Maori friends of the East Coast
|
---|
89 |
|
---|
90 | Notice from Panera and Paerana, Gisborne, goods for sale.
|
---|
91 |
|
---|
92 | The sale of Whataupoko
|
---|
93 |
|
---|
94 | Notice from H.J.Wiini, lawyer, regarding 12,400 acres of the
|
---|
95 | Whataupoko land block in the district of Gisborne, Poverty Bay, being
|
---|
96 | available for sale.
|
---|
97 |
|
---|
98 | Notice from H.J.Wiini, lawyer, Gisborne, on behalf of Perihiwa Paaka
|
---|
99 | to Wiremu Rii Riihi [William Lee Rees], Wiremu Pere and Riperata
|
---|
100 | Kahutia, that land registered as 13175 is for sale.
|
---|
101 |
|
---|
102 | </pre></Content>
|
---|
103 | </Section>
|
---|
104 | </Section>
|
---|
105 | <Section>
|
---|
106 | <Description>
|
---|
107 | <Metadata name="NoText">1</Metadata>
|
---|
108 | <Metadata name="Title">Newspaper pages</Metadata>
|
---|
109 | </Description>
|
---|
110 | <Content>This document has no text.</Content>
|
---|
111 | <Section>
|
---|
112 | <Description>
|
---|
113 | <Metadata name="PageNum">1</Metadata>
|
---|
114 | <Metadata name="Image">23__1_1.gif</Metadata>
|
---|
115 | <Metadata name="Source">23__1_1.gif</Metadata>
|
---|
116 | <Metadata name="SourceFile">23__1_1.gif</Metadata>
|
---|
117 | <Metadata name="FileSize">221310</Metadata>
|
---|
118 | <Metadata name="ImageType">GIF</Metadata>
|
---|
119 | <Metadata name="ImageWidth">1280</Metadata>
|
---|
120 | <Metadata name="ImageHeight">1550</Metadata>
|
---|
121 | <Metadata name="ImageSize">221310B</Metadata>
|
---|
122 | <Metadata name="srclink_file">23__1_1.gif</Metadata>
|
---|
123 | <Metadata name="srclinkFile">23__1_1.gif</Metadata>
|
---|
124 | <Metadata name="srcicon"><img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[srclinkFile]" width="[ImageWidth]" height="[ImageHeight]"></Metadata>
|
---|
125 | <Metadata name="ThumbType">gif</Metadata>
|
---|
126 | <Metadata name="Thumb">23__1_1_thumb.gif</Metadata>
|
---|
127 | <Metadata name="thumbicon"><img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[Thumb]" alt="[Thumb]" width="[ThumbWidth]" height="[ThumbHeight]"></Metadata>
|
---|
128 | <Metadata name="ThumbWidth">83</Metadata>
|
---|
129 | <Metadata name="ThumbHeight">100</Metadata>
|
---|
130 | <Metadata name="ScreenType">jpeg</Metadata>
|
---|
131 | <Metadata name="Screen">23__1_1_screen.jpeg</Metadata>
|
---|
132 | <Metadata name="screenicon"><img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[Screen]" width=[ScreenWidth] height=[ScreenHeight]></Metadata>
|
---|
133 | <Metadata name="ScreenWidth">413</Metadata>
|
---|
134 | <Metadata name="ScreenHeight">500</Metadata>
|
---|
135 | <Metadata name="FileFormat">PagedImage</Metadata>
|
---|
136 | <Metadata name="Title">1</Metadata>
|
---|
137 | </Description>
|
---|
138 | <Content><pre>
|
---|
139 | MATARIKI.
|
---|
140 |
|
---|
141 |
|
---|
142 |
|
---|
143 | " KO IA HE TARINGA ONA HEI WHAKARONGO ME WHAKARONGO."
|
---|
144 |
|
---|
145 | NO. 1. SUPPLEMENT TO THE " AUCKLAND FREE LANCE," APRIL 23, 1881.
|
---|
146 |
|
---|
147 |
|
---|
148 |
|
---|
149 | MATARIKI
|
---|
150 |
|
---|
151 | APERIRA 23, 1881.
|
---|
152 |
|
---|
153 |
|
---|
154 |
|
---|
155 | Ko ahau, ko MATARIKI, te whetu o te
|
---|
156 | ahiahi, e tarewa atu nei i runga i te pae,
|
---|
157 |
|
---|
158 | e titiro atu ana, e whakina atu ana tau
|
---|
159 |
|
---|
160 | whetu ki nga mahi a nga Kaiwhakamate
|
---|
161 |
|
---|
162 | i a koutou whenua. E ara tonu ana
|
---|
163 | ahau i te ra, i te po, e heteri aua ahau, i
|
---|
164 | nga mahi kino, e mahi ana ki runga ki a
|
---|
165 | koutou whenua. E karanga atu ana
|
---|
166 | hoki ahau. Aue! E hika ma E! Ka
|
---|
167 | mate koutou! Ka mate koutou! Ara
|
---|
168 | o koutou whenua.
|
---|
169 |
|
---|
170 | E rite ana ki tetahi pukapuka u kore-
|
---|
171 | rotia ana e koutou, i pena taku mohio-
|
---|
172 | tanga ki to korero kia koutou i nga wha-
|
---|
173 | kaaro a nga kaiwhakamate i o koutou
|
---|
174 | whenua.
|
---|
175 |
|
---|
176 | I roto i nga tau kua pahure ake noi
|
---|
177 | he nui nga mate mo nga whenua i kitea
|
---|
178 | atu. I kitea atu e au nga tane, nga
|
---|
179 | wahine, nga tamariki, nga pani, nga
|
---|
180 | pouaru e tuku atu ana o ratou whenua
|
---|
181 | ki te ringaringa o tetahi tangata ke pu-
|
---|
182 | puri ai. Kia ki atu ahau, kaore e mau
|
---|
183 | âÂÂAâÂÂka hoki atu ano kia koutou.
|
---|
184 |
|
---|
185 | Whakina atu ana hoki taku whetu ki
|
---|
186 | ana pononga-utu, e haere ana ki roto i a
|
---|
187 | koutou, e whakawai ana ia koutou, e
|
---|
188 | mea ana kia koutou " Tuhi tuhi! tuhi
|
---|
189 | " tuhi! Kia matou pukapuka. Kei
|
---|
190 | " konei he oranga mo a koutou whenua.
|
---|
191 | " Ma reira hoki ka puta nui te moni kia
|
---|
192 | " koutou. Ka pena tonu te nui o te
|
---|
193 |
|
---|
194 | " moni, me te hirere wai e maringi mai
|
---|
195 | '' ana i runga i nga maunga."
|
---|
196 |
|
---|
197 | Katahi ano, ka tiro atu, E! Ka koa
|
---|
198 | nga ngakau u tu hunga whakawai, a,
|
---|
199 | mai ra.
|
---|
200 |
|
---|
201 | No taku kitenga atu i enei mahi he
|
---|
202 | ki runga ki au, no tu mea, ko to koutou
|
---|
203 | matua tenei i te ao nui, ku u koutou
|
---|
204 | whenua, hei oranga mo koutou, ara, mo
|
---|
205 | o koutou tamariki e tupu aku ana i rutu
|
---|
206 | i te takiwa o tu Pakeha. Koia anu
|
---|
207 | hoki te mea hei whakarangatira ia ratou
|
---|
208 | hei whangai i a ratou, E mohio ana
|
---|
209 | huki koutou ki nga tu tangata kaore
|
---|
210 | nei o ratou whenua e haere noa aua i
|
---|
211 | nga rori, a, kaore he taunga iho mona
|
---|
212 | ki raro, a, matu noa ia. Na, E hika
|
---|
213 | ma, ko taku mua, kia pena koutou inai-
|
---|
214 | anei. Kaore he aroha e te tangata ke
|
---|
215 | kia koutou. Kua hoatu e te Kawana-
|
---|
216 | tanga he Karauna Karaati ki koutou,
|
---|
217 |
|
---|
218 | mo o koutou whenua. Puritia nga wahi
|
---|
219 | hei oranga mo koutou. Ko nga wahi e
|
---|
220 | toe ana, me he mea ka hiahia koutou ki
|
---|
221 | te tuku, he huarahi marama ano mo
|
---|
222 | tena. Kaua e tuku atu i o koutou
|
---|
223 | whenua, ki etahi Komiti, ki etahi kaiti-
|
---|
224 | aki noa iho ranei Kaua ano hoki e tuku
|
---|
225 | i o koutou whenua i runga i nga ritenga
|
---|
226 | Kamupene. Kia ki atu ahau kia kou-
|
---|
227 | tou, he mate ano kei roto i ena mahi.
|
---|
228 | Te mea tika anake ina ka hoko atu te
|
---|
229 | whenua, me noti, me koura, me hirivva,
|
---|
230 | Haere atu ana te whenua, haere mai ana
|
---|
231 | te moni. Inakoa i runga i tetahi wha-
|
---|
232 | kataua kia o koutou tupuna,' " Haere
|
---|
233 | maaha, Waiho maaha." Tena, ko te
|
---|
234 |
|
---|
235 | tuku atu ki nga tangata ke noa iho wha-
|
---|
236 | kahaere ai, kaore he tika mo koutou i
|
---|
237 | roto. Ko te whenua te rawe i pahure?
|
---|
238 |
|
---|
239 |
|
---|
240 |
|
---|
241 | He Ture hou mo nga Kai-
|
---|
242 | tiaki.
|
---|
243 |
|
---|
244 | He arai atu i te he.
|
---|
245 |
|
---|
246 |
|
---|
247 |
|
---|
248 | KUA kitea nuitia te he o te mea o to kai-
|
---|
249 | tiaki. He nui nga tangata e mate ana i
|
---|
250 | runga i tu ratou tukunga atu i o ratou
|
---|
251 | whenua, taonga, ki etahi tangata hei tiaki
|
---|
252 | ui. Kitea iho ana, tino pau atu aua whenua
|
---|
253 | me nga huanga o roto i; ma kaitiaki. Ko
|
---|
254 | nga tangata nona eke nga whenua, nga
|
---|
255 | taonga, tino mate atu. Ko te mate hoki
|
---|
256 | ra tenei, i tino poharu rawa atu nga ta-
|
---|
257 | ngata nona tu whenua i runga i te whaka-
|
---|
258 | haere he a nga kaitiaki.
|
---|
259 |
|
---|
260 | E ki ami te nupepa Pakeha, tu Herald
|
---|
261 | o Turanga, kei te mohio noa atu nga ta-
|
---|
262 | ngata o taua kainga ki nga mahi he i
|
---|
263 | mahia e etahi o nga kaitiaki o Nui Tireni.
|
---|
264 | E ki ana hoki taua niupepa, he nui rawa
|
---|
265 | atu to mate o nga tangata nona nga
|
---|
266 | whenua, ngu taonga, i runga i te pokanoa
|
---|
267 | o nga kaitiaki ki te kai ngaro i nga moni
|
---|
268 | u puta ana i roto i nga whenua nga taonga
|
---|
269 | ranei e tiakina o ratou. Na, i tenei, ka
|
---|
270 | titiro to Paremata a tenei tau, i enei he.
|
---|
271 | Ka tu te Paremata, ia Mei ia Hune ranei e
|
---|
272 | haere aku nei ka tahuri ratou ki te hanga
|
---|
273 | i tetahi ritenga hou, mo tenei mahi, hei
|
---|
274 | whakaora i nga tangata e tukuna atu ana
|
---|
275 | o ratou whenua ki nga kaitiaki noa iho,
|
---|
276 | kia taea ai hoki to titiro ki te tika ki te he
|
---|
277 | ranei o nga mahi a nga kaitiaki noa iho.
|
---|
278 |
|
---|
279 | He whakaatu atu tenei ki nga Maori,
|
---|
280 | tenei ano Te Tino Kaitiaki a te Kawana-
|
---|
281 | tanga, he Kaitiaki mo Te Katoa, ara, mo
|
---|
282 | nga tangata e mate wira-kore ana, mo nga
|
---|
283 | tamariki e ona whanaunga kore ana, mo
|
---|
284 | ngu whenua, me nga whenua taonga ranei
|
---|
285 | kaore e mohiotia, nowai ranei, no wai
|
---|
286 | ranei. Me hemea ka ho te mahi a taua
|
---|
287 | Tino Kaitiaki ma te koroni tonu o Nui
|
---|
288 | Tireni e utu to hunga no ratou te whenua
|
---|
289 | tiaki i mahia hetia. Na, ko etahi kaitiaki
|
---|
290 | noa iho, me he mea ka he o ratou, whaka-
|
---|
291 | haere, mehemea ka tangohia ketia nga
|
---|
292 | moni. mehemea kaore a ratou moni hei niu
|
---|
293 | ia ratou hara, katahi ka tino mate rawa
|
---|
294 | </pre></Content>
|
---|
295 | </Section>
|
---|
296 | <Section>
|
---|
297 | <Description>
|
---|
298 | <Metadata name="PageNum">2</Metadata>
|
---|
299 | <Metadata name="Image">23__1_2.gif</Metadata>
|
---|
300 | <Metadata name="Source">23__1_2.gif</Metadata>
|
---|
301 | <Metadata name="SourceFile">23__1_2.gif</Metadata>
|
---|
302 | <Metadata name="FileSize">267973</Metadata>
|
---|
303 | <Metadata name="ImageType">GIF</Metadata>
|
---|
304 | <Metadata name="ImageWidth">1280</Metadata>
|
---|
305 | <Metadata name="ImageHeight">1570</Metadata>
|
---|
306 | <Metadata name="ImageSize">267973B</Metadata>
|
---|
307 | <Metadata name="srclink_file">23__1_2.gif</Metadata>
|
---|
308 | <Metadata name="srclinkFile">23__1_2.gif</Metadata>
|
---|
309 | <Metadata name="srcicon"><img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[srclinkFile]" width="[ImageWidth]" height="[ImageHeight]"></Metadata>
|
---|
310 | <Metadata name="ThumbType">gif</Metadata>
|
---|
311 | <Metadata name="Thumb">23__1_2_thumb.gif</Metadata>
|
---|
312 | <Metadata name="thumbicon"><img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[Thumb]" alt="[Thumb]" width="[ThumbWidth]" height="[ThumbHeight]"></Metadata>
|
---|
313 | <Metadata name="ThumbWidth">82</Metadata>
|
---|
314 | <Metadata name="ThumbHeight">100</Metadata>
|
---|
315 | <Metadata name="ScreenType">jpeg</Metadata>
|
---|
316 | <Metadata name="Screen">23__1_2_screen.jpeg</Metadata>
|
---|
317 | <Metadata name="screenicon"><img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[Screen]" width=[ScreenWidth] height=[ScreenHeight]></Metadata>
|
---|
318 | <Metadata name="ScreenWidth">408</Metadata>
|
---|
319 | <Metadata name="ScreenHeight">500</Metadata>
|
---|
320 | <Metadata name="FileFormat">PagedImage</Metadata>
|
---|
321 | <Metadata name="Title">2</Metadata>
|
---|
322 | </Description>
|
---|
323 | <Content><pre>
|
---|
324 | MATARIKI.
|
---|
325 |
|
---|
326 | koutouâÂÂara, te hunga na ratou i whaka-
|
---|
327 | tu nga kaitiaki.
|
---|
328 |
|
---|
329 | Koia ra te takeâÂÂhei arai atu i tenei, tu
|
---|
330 | mate, i whakaarohia nuitia, kia hangaia e
|
---|
331 | te Paremata, tetahi ritenga hou, kia ahei
|
---|
332 | ai te whiu i nga kaitiaki e mahi he ana.
|
---|
333 | Ko te ritenga hou tenei; Mehemea ka
|
---|
334 | tuku atu tetahi tono ki te Tino Kaitiaki
|
---|
335 | mo te Katoa e whakaatu atu ana kiaaia
|
---|
336 | nga take, katahi ka whaimana ia ki te tono
|
---|
337 | atu ki aua kaitiaki kia whakaatutia mai e
|
---|
338 | ratou kiaia, a ratou mahi Tiaki katoa, me
|
---|
339 | nga moni katoa i riro mai kia ratou, me
|
---|
340 | nga tikanga katoa o te ratou whakahaere.
|
---|
341 |
|
---|
342 | Na, mehemea, e kite ana, he e te wha-
|
---|
343 | kahaere a aua Kaitiaki noa iho, ka whai-
|
---|
344 | mana te Tino Kaitiaki kia tuku atu ratou
|
---|
345 | kia tino whakawa kia, kia homai utu ranei
|
---|
346 | aua kaitiaki noa iho mo a ratou he, kia
|
---|
347 | tukuna atu ranei ratou ki te whareherehere
|
---|
348 | mo to a ratou hara.
|
---|
349 |
|
---|
350 | Akuanei ka piri te ngakau o nga kaiti-
|
---|
351 | aki e mahi he ana.
|
---|
352 |
|
---|
353 |
|
---|
354 |
|
---|
355 | Whakatunga a te Hupirimi
|
---|
356 | Kooti mo Pouawa
|
---|
357 |
|
---|
358 |
|
---|
359 |
|
---|
360 | I ENEI ra kua hori ake i tuhituhi etahi
|
---|
361 | tangata Maori no ratou Pouawa o ratou
|
---|
362 | ingoa ki tetahi Pukapuka Tiaki e whaka-
|
---|
363 | tutia ana ko Te Riihi me ona hoa tokorua
|
---|
364 | hei kaitiaki mo taua whenua. Na, no te
|
---|
365 | taenga mai o nga Kaiwhakawa o te Kooti
|
---|
366 | Whenua Maori ki Turanganui katahi ka
|
---|
367 | tono atu Te Ruhi kia wehewehe a taua
|
---|
368 | whenua, kia whakataua ki a ia me ona hoa
|
---|
369 | tokorua te kau ma rua mano eka o taua
|
---|
370 | Poraka. He roa te whakarongotanga a
|
---|
371 | nga kaiwhakawa ko Te Hiira raua ko Opa-
|
---|
372 | raina, me to raua hoa Retireti Tapihana te
|
---|
373 | Ateha ki nga korero a Te Riihi. Ko ta Te
|
---|
374 | Riihi i tohe atu ai ki te Kooti, ko taua
|
---|
375 | Pukapuka Tiaki a nga Maori ki a ia me
|
---|
376 | ona hoa tokonui nga kaitiaki mo Pouawa,
|
---|
377 | he tino hoko tika i runga i nga ritenga o te
|
---|
378 | Ture. A, kia whakapumautia tonutia kia
|
---|
379 | ratou tokotoru taua wahi, me te mea no
|
---|
380 | ratou tonu ake te kainga. Heoi. Kaore
|
---|
381 | te Kooti Whenua Maori e whakaae ki te
|
---|
382 | tono a te Riihi. Na, ka tahi ka whakaaro
|
---|
383 | te Riihi ki haere ki te Hupirimi Kooti, ma
|
---|
384 | reira e whakamana mai ona tikanga
|
---|
385 | Ehara. Kore ana te Hupirimi Kooti e
|
---|
386 | whakaae. Ko te whakataunga a te Hupi-
|
---|
387 | rimi kaore e whaimana taua Pukapuka.
|
---|
388 |
|
---|
389 |
|
---|
390 |
|
---|
391 | He Tukutuku Pungawere-
|
---|
392 | ware.
|
---|
393 |
|
---|
394 | KUA rongo matou ko te tikanga hou e wha-
|
---|
395 | kaarohia ana inaianei mo te taha ki nga
|
---|
396 | whenua Maori, he mahi Kamupene. He
|
---|
397 | Pakeha he. Maori nga tangata o taua
|
---|
398 | hunga. Ma nga Maori e tuku atu o ratou
|
---|
399 | whenua ki tana hunga. Na, he hoa ma,
|
---|
400 | ko te mahi tenei a tenei hanga, te pure-
|
---|
401 | hua, Ae rere tonu ki runga ki nga kanara i
|
---|
402 | te tukuia e ka ana.
|
---|
403 |
|
---|
404 |
|
---|
405 |
|
---|
406 | Ki nga tangata Maori katoa
|
---|
407 | o te Motu nei.
|
---|
408 |
|
---|
409 | HE whakaatu tenei kia kite mai koutou i
|
---|
410 | te whakataunga a te Hupirimi Kooti i te
|
---|
411 | whakawa a TAREHA TE MOANANUI
|
---|
412 | mua ko TE RUHI, Roia.
|
---|
413 |
|
---|
414 | Kotahi tau o tenei whakawa e haere anu
|
---|
415 | i Poneke, a, tae mai ki Nepia. Na, whiri-
|
---|
416 | whiritia ana e te Hupirimi Kooti, kitea ana
|
---|
417 | KO TE RUHI TE MEA I HE. I TINO
|
---|
418 | WHAKAHENGIA TE RUHI E TE
|
---|
419 | HUPIRIMI KOOTI mo nga moni a Tare-
|
---|
420 | ha i riro kia aia, ara, i puritia e iaâÂÂtana
|
---|
421 | kii mo ana mahi roia, mo nga whenua a
|
---|
422 | Tareha. Na, ki ana Te Hupirimi Kooti,
|
---|
423 | me Tareha hoki, he he taua puritanga i
|
---|
424 | taua moni, ara, i te waru rau pauna, i te te
|
---|
425 | kau ma iwa hereni, me etoru kapaâÂÂ
|
---|
426 | ã819 19s 3d.
|
---|
427 |
|
---|
428 | Ko te kupu tenei a Te Hupirimi Kooti,
|
---|
429 | kia utua e ia, e Te Riihi tenei moni ã819
|
---|
430 | 198 3d kia Tareha INAIANEI.
|
---|
431 |
|
---|
432 | Kua tae atu hoki kia Te "Riihi, i Tura-
|
---|
433 | nganui te tino tono a te Hupirimi Kooti
|
---|
434 | kia utua taua moniâÂÂme te kupu ki hoki
|
---|
435 | a Te Hupirimi Kooti kia Te Riihi, kaore e
|
---|
436 | tika tana mau i te ã819 19s 3d moni a
|
---|
437 | Tareha.
|
---|
438 |
|
---|
439 | I ki ano hoki Te Hupirimi Kooti,
|
---|
440 | Kaore i marama nga mahi i kiia e Te
|
---|
441 | Riihi i mahia e ia ma Tareha.
|
---|
442 |
|
---|
443 | Kaore i marama te ra, te marama, te tau
|
---|
444 | ranei, i mahia ai e Te Riihi ana mahi mo
|
---|
445 | Tareha.
|
---|
446 |
|
---|
447 | Kaore hoki i marama i mahia ranei taua
|
---|
448 | mahi mo Tareha, mo etahi Maori ke atu
|
---|
449 | ranei.
|
---|
450 |
|
---|
451 | Kaore hoki i marama mo te
|
---|
452 | whenua, mo te whenua ranei, aua
|
---|
453 | mahi a te Riihi.
|
---|
454 |
|
---|
455 | I whakakorea rawatea e Tareha aua mahi
|
---|
456 | a Te Riihi ki runga ki a ia. 1 ki hoki taua
|
---|
457 | kaumatua, kaore rawa a ia i whakatu te
|
---|
458 | Riihi hei mahi i nga mahi mo te taha ki te
|
---|
459 | waru rau pauna. Na, tae noa ki ta kai-
|
---|
460 | whakamaori a te Riihi o mua, ara, kia Te
|
---|
461 | Waiti kaumatua, he kaiwhakawa hoki aia.
|
---|
462 | Ko tona kupu tenei ki te Hupirimi Kooti,
|
---|
463 | i tino whakakorea rawatia a Te Riihi e
|
---|
464 | Tareha i runga i aua mahi.
|
---|
465 |
|
---|
466 | No muri mai i taua whakakoretanga
|
---|
467 | tohetohe tonu te Riihi ki te tono utu kia
|
---|
468 | Tareha, A, kitea ana e Te Hupirimi Kooti,
|
---|
469 | e he ana te mahi a te Ruhi.
|
---|
470 |
|
---|
471 | KATI, KO TE TINO WHAKATAU-
|
---|
472 | NGA TENEI A TE HUPIRIMI KOOTI
|
---|
473 | âÂÂME UTU E TE RIIHI. KIA TARE-
|
---|
474 | HA INAIANEI EWARU RAU PAUNA
|
---|
475 | TE EAU MA IWI HERENI ME TE
|
---|
476 | TORU KAPAâÂÂã819 198 3d
|
---|
477 |
|
---|
478 | Na Tareha taua moni na Te Riihi i pu-
|
---|
479 | puri pokanoa.
|
---|
480 |
|
---|
481 | Na, e haere atu ana tenei panui, i te
|
---|
482 | Tonga nei. E ahu atu ana ki o ratou
|
---|
483 | whanaunga ki o matou hoa i te Tai Ra-
|
---|
484 | whiti, a rauna noa te Motu nei.
|
---|
485 |
|
---|
486 | E hoa ma i Kia noho tatou i runga i
|
---|
487 | te matauranga, i te mohiotanga, Mehemea
|
---|
488 | ana ka tono tatou ki te tahi roia kia mahia
|
---|
489 | e ia a tatou mahi, tonoa ki a ia, kia mara
|
---|
490 |
|
---|
491 | ma tana utu mo tana mahi i te tuatahi, a,
|
---|
492 | ka tiro atu tatou e pai ana, a, tuhia rawa-
|
---|
493 | tia ki te pukapuka tana whakaaetanga-a-
|
---|
494 |
|
---|
495 | katahi tatou ka whakaae. Tenei, ko te
|
---|
496 | kuhu noa i roto i te pouritanga. AUE!
|
---|
497 | E hika ma E! Ka mate tatou! Ka mate
|
---|
498 | tatou! Ko totatou tino takanga tena ki
|
---|
499 | te ahi whanariki, mamae mutunga kore,
|
---|
500 | ake tonu atu.
|
---|
501 |
|
---|
502 |
|
---|
503 |
|
---|
504 | KIA O MAUA HOA MAORI O TE TA
|
---|
505 | RAWHITI.
|
---|
506 |
|
---|
507 | Ehoa ma,âÂÂTena koutou kua tae ki te
|
---|
508 | takiwa he pupuhi manu. Na, Kanui te manu
|
---|
509 | o tenei tau. Ka nui te momona. Kati Kia
|
---|
510 | kaha koutou ki te pupuhi manu i tenei tau.
|
---|
511 | Ki te hiahia koutou ki te Paura, ki te Hota,
|
---|
512 | ki te Tingara, me haere mai koutou ki te
|
---|
513 | whare maitai o Panera raua ko Paerana hoko
|
---|
514 | ai. Kei a maua hoki nga pu tino pai, hei
|
---|
515 | pupuhi manu, he pu tupara, he pu haki
|
---|
516 | mana, me etahi tu pu atu. Mehemea e hia-
|
---|
517 | hia ana koutou kia whakapaitia a koutou pu
|
---|
518 | me haere mai ano koutou ki a Panera raua
|
---|
519 | ko Panera. He maha hoki nga pu kei a
|
---|
520 | maua. He ngawari te utu. Kia mohio
|
---|
521 | koutou me haere mai koutou kia maua, kia
|
---|
522 | Panera raua ko Paerena i te whare maita
|
---|
523 | i Kihipane. Ko te tino whare tenei o te
|
---|
524 | Tai Rawhiti hei hoko i nga Paura, Hota,
|
---|
525 | Tingara, Pu, me aua tu mea katoa. Kei a
|
---|
526 | maua hoki nga Kakahu Wahine, Kakahu
|
---|
527 | tane, Kakahu tamariki nga hu tane nga hu
|
---|
528 | wahine me nga nohoanga tane nohoanga wa-
|
---|
529 | hine, me te Te Huka, Paraoa. Kei a maua
|
---|
530 | hoko nga pamu, nga rakuraku me aua tu
|
---|
531 | mea katoa hei mahi paamu.
|
---|
532 |
|
---|
533 | ENGAWARI ANA TE UTU.
|
---|
534 |
|
---|
535 | Kei wareware koutou, na o koutou hoa, na
|
---|
536 | PANERA RAUA KO PAERANA,
|
---|
537 |
|
---|
538 | I TE WHARE MAITAI,
|
---|
539 | KIHIPANE.
|
---|
540 | </pre></Content>
|
---|
541 | </Section>
|
---|
542 | <Section>
|
---|
543 | <Description>
|
---|
544 | <Metadata name="PageNum">3</Metadata>
|
---|
545 | <Metadata name="Image">23__1_3.gif</Metadata>
|
---|
546 | <Metadata name="Source">23__1_3.gif</Metadata>
|
---|
547 | <Metadata name="SourceFile">23__1_3.gif</Metadata>
|
---|
548 | <Metadata name="FileSize">163387</Metadata>
|
---|
549 | <Metadata name="ImageType">GIF</Metadata>
|
---|
550 | <Metadata name="ImageWidth">1280</Metadata>
|
---|
551 | <Metadata name="ImageHeight">1015</Metadata>
|
---|
552 | <Metadata name="ImageSize">163387B</Metadata>
|
---|
553 | <Metadata name="srclink_file">23__1_3.gif</Metadata>
|
---|
554 | <Metadata name="srclinkFile">23__1_3.gif</Metadata>
|
---|
555 | <Metadata name="srcicon"><img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[srclinkFile]" width="[ImageWidth]" height="[ImageHeight]"></Metadata>
|
---|
556 | <Metadata name="ThumbType">gif</Metadata>
|
---|
557 | <Metadata name="Thumb">23__1_3_thumb.gif</Metadata>
|
---|
558 | <Metadata name="thumbicon"><img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[Thumb]" alt="[Thumb]" width="[ThumbWidth]" height="[ThumbHeight]"></Metadata>
|
---|
559 | <Metadata name="ThumbWidth">100</Metadata>
|
---|
560 | <Metadata name="ThumbHeight">79</Metadata>
|
---|
561 | <Metadata name="ScreenType">jpeg</Metadata>
|
---|
562 | <Metadata name="Screen">23__1_3_screen.jpeg</Metadata>
|
---|
563 | <Metadata name="screenicon"><img src="_httpprefix_/collect/[collection]/index/assoc/[parent(Top):assocfilepath]/[Screen]" width=[ScreenWidth] height=[ScreenHeight]></Metadata>
|
---|
564 | <Metadata name="ScreenWidth">500</Metadata>
|
---|
565 | <Metadata name="ScreenHeight">396</Metadata>
|
---|
566 | <Metadata name="FileFormat">PagedImage</Metadata>
|
---|
567 | <Metadata name="Title">3</Metadata>
|
---|
568 | </Description>
|
---|
569 | <Content><pre>
|
---|
570 | MATARIKI.
|
---|
571 |
|
---|
572 | TE HOKO O WHATAUPOKO.
|
---|
573 | Ka tino hokona rawatia to
|
---|
574 |
|
---|
575 | 12,400 nga eke o Whataupoko
|
---|
576 | Poraka, nui atu, iti iho
|
---|
577 | ranei.
|
---|
578 |
|
---|
579 | Ko taua whenua e takoto ana i te takiwa
|
---|
580 | o Papati Pei, e tutata ana ki te taone o Kihi-
|
---|
581 | pane.
|
---|
582 |
|
---|
583 | Ko tenei hoko i runga i te tono o Paaka,
|
---|
584 | te kaitango mokete. Ka haere hoki tenei
|
---|
585 | hoko i runga i te whakahaere o te Kai Rehi-
|
---|
586 | ta o te Hupirimi Kooti i Nepia i raro i nga
|
---|
587 | tikanga o te Ture whakatikatika i te ture
|
---|
588 | hoko whenua, 1860, i raro hoki i nga tikanga
|
---|
589 | o te Tare, 1870, e whakamana ana nga kai-
|
---|
590 | tango mokete ki te hoko i nga whenua i
|
---|
591 | moketetia kia ratou.
|
---|
592 |
|
---|
593 | Na, kua tae atu te tono ki a PITI raua ko
|
---|
594 | PENETI, na Paora A.F. Paata, kai Rehita
|
---|
595 | o te Hupirimi Kooti o Nepia i tuku atu taua
|
---|
596 | tono kia rana I RUNGA I TE WHAKAAE-
|
---|
597 | TANGA o ke kaitango o te mokete kia ho-
|
---|
598 | kona, kia maketetia mutia i ta raua
|
---|
599 | whare makete i te taone o Kihipane a
|
---|
600 | TE PARAIRE, te 29 o nga ra o APEREIRA,
|
---|
601 | 1881, i te rua haora me te hawhe i muri iho
|
---|
602 | i te tina.
|
---|
603 |
|
---|
604 | WAHI TUATAHI e hokona ana.
|
---|
605 | Katoa o taua piihi whenua tona nuinga
|
---|
606 | 12, 400 nga eka, nui atu iti iho ranei, tetahi
|
---|
607 | wahi o
|
---|
608 |
|
---|
609 | WHATAUPOKO,
|
---|
610 |
|
---|
611 | i te takiwa o Turanga, Papati Pei. Koia te
|
---|
612 |
|
---|
613 | whenua i whakahuatia i roto i tetahi puka-
|
---|
614 | puka, a, i raro i te mana o taua pukapuka, i
|
---|
615 | runga hoki i ana tikanga e hokona ana e te
|
---|
616 | kai tango i te Mokete e PAAKA taua whenua.
|
---|
617 |
|
---|
618 | KO TE WAHI TUARUA.
|
---|
619 |
|
---|
620 | Te whaitaketanga, me te paanga tera e
|
---|
621 | riro mai ki te kai tango i te mokete i runga
|
---|
622 | i tetahi kotahi mano eka kaore i uru ki roto
|
---|
623 | ki te 12, 400, i muri mai i te utunga atu i nga
|
---|
624 | moni ã6600 me nga inatareti i whakata
|
---|
625 | turutia ki tetahi tangata ke (ko te wahi tenei
|
---|
626 | e mohiotia ana kei a Makitanara) e nga kai
|
---|
627 | tuku i te mokete.
|
---|
628 |
|
---|
629 | KO WHATAUPOKO
|
---|
630 |
|
---|
631 | Ko tenei whenua e hokona ana i runga i te
|
---|
632 | tono a PAAKA e takoto ana ki te hangai-
|
---|
633 | taunga ki te taone, a, ko te awa o Waimate
|
---|
634 | te rohe i Waenganui i taua whenua, me nga
|
---|
635 | whenua e mohiotia nuitia ana ko Pouawa me
|
---|
636 | kaiti.
|
---|
637 |
|
---|
638 | Ko nga ritenga enei mo te hoko. Kotahi
|
---|
639 | wahi o nga wahanga e wha o te moni, ara
|
---|
640 | tetahi koata ka utua tonutia i te takiwa tonu
|
---|
641 | ka hokona te whenua ko WHATAUPOKO.
|
---|
642 | Ko te toenga o te moni me utu i te whakao-
|
---|
643 | tinga o te pukapuka tuku i roto, i nga ra i
|
---|
644 | whakaritetia i runga i nga tikanga o te hoko.
|
---|
645 |
|
---|
646 | Eo nga tangata e hiahia ana ki te patai mo
|
---|
647 | nga tikanga mo te taha ki te hoko, me ui
|
---|
648 | atu ratou ki te Roia mo Paaka i Kihipane
|
---|
649 | ara kia.
|
---|
650 |
|
---|
651 | H. 3. WIINI,
|
---|
652 |
|
---|
653 | Roia, Kihipane.
|
---|
654 |
|
---|
655 | Kia WIREMU RII RIIHI, no
|
---|
656 | Nepia aia i mua, engari, no Kihi-
|
---|
657 | pane, Papete Pei, inaianei, i roto
|
---|
658 | i te koroni o Nui Tireni, roia, kia
|
---|
659 | WIREMU PERE, kia RIPE-
|
---|
660 | RATA KAHUTIA, no tana
|
---|
661 | Papeti Pei, ano raua, he tangata
|
---|
662 | Maori.
|
---|
663 |
|
---|
664 | KIA MOHIO KOUTOU, kia kotahi
|
---|
665 | marama i muri i ho i te panuitanga
|
---|
666 | i tenei panui i roto i nga nupepa erua i taia
|
---|
667 | i Kihipane me nga niupepa erua i taia i
|
---|
668 | Poneke, ka hokona e au ka tukuna atu
|
---|
669 | ranei e au kia hokona kia maketetia, nga
|
---|
670 | whenua i whakaatutia i roto i tetaki puka-
|
---|
671 | puka mokete i tuhia i te 25 o nga ra o Pepuere,
|
---|
672 | 1879, (i rehitatia i te tari Rehita Pukapuka
|
---|
673 | i Nepia i raro i te nama 13175). Ko taua
|
---|
674 | pukapuka i waenganui ia koutou o tetahi
|
---|
675 | taha, me au ko PEREHIWA PAAKA, i
|
---|
676 | whakahuatia i raro iho nei o tetahi taha.
|
---|
677 | Na, ka hokona, ka makete tia aua whenua,
|
---|
678 | ki te kore, koutou e utu mai ki au nga tino
|
---|
679 | moni pukai i whakatuturitia mai ki au i runga
|
---|
680 | i taua pukapuka mokete, te toenga ranei, me
|
---|
681 | nga inatareteâÂÂnga moni whakapiki katoa,
|
---|
682 | e tika ana kia utua ki au i runga i taua puka-
|
---|
683 | puka, mokete.
|
---|
684 |
|
---|
685 | Na, tenei ano hoki tetahi, kia mohio
|
---|
686 | koutou, ko te take i tukuna atu e au tenei
|
---|
687 | panui kia panuitia, koia tenei,âÂÂara,âÂÂkaore
|
---|
688 | ano koutou i atu mai ki au nga tino moni
|
---|
689 | pukai me nga moni inatereti âÂÂnga moni
|
---|
690 | whakapiki i whakaaetia i ranga i nga ritenga
|
---|
691 | i whakaatutia i roto i taua pukapuka mokete.
|
---|
692 |
|
---|
693 | I tuhia i tenei te 12 o nga ra o Maehe
|
---|
694 | 1881.
|
---|
695 |
|
---|
696 | NA PERIHIWA PAAKA.
|
---|
697 | HIU J. WUNI,
|
---|
698 |
|
---|
699 | Roia, Kihipane.
|
---|
700 | </pre></Content>
|
---|
701 | </Section>
|
---|
702 | </Section>
|
---|
703 | </Section>
|
---|
704 | </Archive>
|
---|